مرکز اصلی شبکه سوئیفت در کشوربلژیک بوده و طبق قوانین آن کشور عمل می‌نماید و کشورهای آمریکا،هلند،انگلیس وهنگ کنگ به عنوان مراکز پشتیبان اعضا فعالیت دارند. سوئیفت در هر کشوری داری یک SAP یعنی نقطه دسترسی به سوئیفت می‌باشد که توسط مؤسسه سوئیفت کنترل می‌شود. (در ایرانSAP در بانک مرکزی واقع گردیده ‌است.)

سیستم سوئیفت جهت ارسال و دریافت هرگونه پیام ارزی در بین واحدهای ارزی بانک های داخل کشور و بانک های خارج از کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر تمام بانک های داخلی ایران از طریق خطوطLeased  و یا ماهواره به یک مرکز به نام SAP در بانک مرکزی متصل گردیده و از طریق سیستم ماهواره‌ای پیام ها را برای بانک های مورد نظر ارسال می‌نمایند. این سیستم جهت سرعت بخشیدن به انجام معاملات ارز و جلب رضایت مشتریان و همچنین هماهنگی تمام عملیات ارزی در سطح جهانی با استفاده از یک نرم‌افزاراستاندارد مورد مورد توجه واقع گردیده‌ است.

تاریخچه

سوئیفت مؤسسه ای بین المللی است که در سال 1973 تحت قوانین داخلی کشور بلژیک تأسیس شد. این مؤسسه در سال 1977 با 239 عضو از 15 کشور فعالیت عملی خود را آغاز کرد. مؤسسه سوئیفت در پایان سال 1995 با حدود 5229 عضو (عضو اصلی Member، عضو فرعی submember، اعضای غیر بانکی (Participant) در 134 کشور (تقریباً 27 برابر رشد نسبت به سال 1977) به فعالیت خود ادامه داد. موسسه سوئیفت در سال 2007 شامل 8332 عضو در 208 کشور بود.

مرکز سوئیفت کجاست

مرکز اداری سوئیفت منطقه ای به نام Lahulpeنزدیک بروکسل واقع شده است. غیر از این مرکز اداری، سوئیفت دارای مراکز اداری منطقه ای در دیگر شهرها از جمله لندن، نیویورک، هنگ کنگ و توکیو و شعبه هایی (Branch offices) در شهرهای فرانکفورت، میلان، بحرین، سنگاپور و دفاتر نمایندگی در شهرهای مسکو، توکیو، سئول، بمبئی و سیدنی می باشد.

سوئیفت دارای دو مرکز فنی و تمام رایانه ای یکی در هلند و دیگری در ایالت ویرجینیا  می باشد. این دو محل از مراکز رایانه ای اصلی سوئیفت می باشند و کار کنترل و سازماندهی کل شبکه را به عهده دارند. هریک از این مـراکز در مـواقع اضطـراری و ایجـاد نقص فنی پشتیبان یکدیگر می باشند، به گونه ای که اختلالات احتمالی یکی از دو سیستم در روند کار مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

نام موسسه از سر واژه های چه کلماتی تشکیل شده است.

نام مؤسسه( (Society for worldwide interbank financial telecommunicationبه اختصار S.W.I.F.Tنامیده می شود.

سوئیفت مؤسسه ای است که به شکل تعاونی (Cooperative) اداره می شود و از نظر حقوقی «با مسئولیت محدود» است. موضوع و وظیفه مؤسسه سوئیفت مطالعه ، ایجاد و به کارگیری همه امور لازم برای ایجاد ارتباط بین موسسه های مالی و مبادله پیام های محرمانه مؤسسه های مالی در سطح جهان با سرعت و اطمینان بالا است.

کلمات تشکیل دهنده سوئیفت را چنین می توان توضیح داد:

S  مخفف                        Society، اداره به شکل تعاونی و با نظر اعضا

Wمخفف           Worldwide، شبکه ای در سطح جهانی

Iمخفف              Interbank، ایجاد ارتباط بین مؤسسه های مالی و بانکی

Fمخفف             Financial، مبادله پیام های مالی

Tمخفف             Telecommunication، استفاده از تکنولوژی پیشرفته برای ایجاد ارتباط در تمام نقاط جهان

فواید  سوئیفت

از آن جا که تعداد زیادی از بانک ها و مؤسسه های مالی عضو مؤسسه سوئیفت هستند، شبکه سوئیفت امکان ارتباط و مبادله پیام بین مؤسسه های زیادی را فراهم می نماید. پیام ها از طریق خطوط مخابراتی و اطلاعاتی با سرعت بسیار بالا بین مؤسسه های مالی مبادله می شود.

مزایای سوئیفت نسبت به سایر شیوه های مبادله پیام را به شرح زیر می توان عنوان نمود:

1ـ سرعت بالا

زمان ارسال پیام از طریق شبکه سوئیفت در صورت باز بودن بانک طرف مقابل حدود چند ثانیه است. اگر بانک مقابل باز نباشد، پیام ها در مرکز رایانه ای Swiftباقی می ماند و بانک گیرنده پس از باز کردن سیستم خود پیام ها را دریافت می کند.

2ـ مکانیزاسیون

سیستم Swiftسیستمی کاملاً اتوماتیک با استفاده از تکنولوژی پیشرفته رایانه ای است.

3ـ قابلیت دسترسی

Swiftدر تمام روزهای هفته و در تمام 24 ساعت قابل دسترسی است و مبادله پیام با کلیه مؤسسه های مالی عضو شبکه در دنیا را امکان پذیر می سازد.

4ـ ضریب اطمینان بالا

اطمینان بالا از دیگر مزایای این شبکه (Swift) است.

1ـ4ـ پیام ها از طریق خطوط مخابراتی و اطلاعاتی به شبکه ارتباطی Swiftمنتقل می شود. متن پیام ها در مسیر ارسال به کاراکترهای غیر قابل خواندن تبدیل می شود و فقط در مقصد دوباره به کاراکترهای قابل خواندن تبدیل می شود.

2ـ4ـ سیستم برای همه اشخاص قابل دسترسی نمی باشد. فقط افرادی که به سیستم معرفی شده باشند آن هم در حد اختیارات تعریف شده توسط افسران امنیتی به سیستم دسترسی دارند. افسران امنیتی حدود اختیارات هر کاربر را از نظر نوع پیام، ورود پیام، تایید پیام در حد امضای درجه دو (Verify) و امضای درجه یک (Approve)، مشخص می کنند.

5ـ استاندارد بودن

سوئیفت شکل و زبان استاندارد برای تنظیم پیام معرفی می کند. این شکل استاندارد همان فرم های مختلف برای ارسال هر پیام خاص است و لزومی به کارگیری جمله های طولانی و بعضاً نامفهوم در متن پیام را از بین می برد.

6ـ اطمینان از دریافت پیام

ارسال پیام از طریق شبکه Swiftبه فرستنده اطمینان می دهد که پیام حتماً به گیرنده خواهد رسید. یعنی هر پیامی که دارای تائیدیه (Acknowledgement) مؤسسه سوئیفت باشد، حتماً توسط گیرنده آن دریافت خواهد شد و هیچ بانکی نمی تواند ادعا کند که پیامی را دریافت نکرده است، مگر این که اشکال فنی در سیستم داخلی اش به وجود آمده باشد.

هم چنین ، هیچ پیام مخابره شده ای از طریق Swiftبه صورت ناخوانا (Garbele) به گیرنده نخواهد رسید و مسئله ای از جهت تماس برای ارسال مجدد پیام پیش نخواهد آمد.

قابلیت های دیگر سیستم

فعالیت اصلی در سیستم Swiftمبادله پیام بین بانک ها و مؤسسه های مالی است. اما این کار تنها قابلیت سیستم نیست، برخی از دیگر قابلیت های سیستم را می توان به شرح زیر نام برد:

1ـ سیستم دارای حافظه ای با حجم زیاد می باشد، این فایل حافظه به اعضا امکان می دهد که بنا به برنامه کاری خود اطلاعات مربوط به پیام های ارسالی و دریافتی چندماه قبل را در سیستم نگهداری کنند تا در موقع لزوم به آن دسترسی داشته باشند.

2ـ چنانچه هر عضو بخواهد موضوع خاصی را به کلیه بانک های دنیا اعلام کند می تواند با ارسال فقط یک پیام 094(Broadcast، اطلاعیه عمومی) آن را به اطلاع کلیه بانک های عضو شبکه سوئیفت در دنیا برساند، یا با یک پیام گروهی موضوعی خاص را به تعداد معینی بانک اعلام کند.

3ـ سیستم سوئیفت قابلیت الحاق به سیستم رایانه مرکزی بانک را دارا می باشد. چنانچه بانکی دارای Maine Frameباشد و سیستم سوئیفت به آن متصل شود، با استفاده از برنامه های جانبی مبالغ بدهکار/ بستانکار به طور اتوماتیک در مانده حساب عمل می شود و احتیاجی به عملیات دستی نیست.

اعضا (USER)

اعضای Swift، مؤسسه ها و بانک هایی هستند که با عضویت در این مؤسسه، مجاز به استفاده از خدمات Swiftمی باشند. اعضای Swiftبه سه گروه تقسیم می شوند:

1ـ اعضای اصلی (Member) : که شامل بانک ها هستند، مثل بانک ملی

2ـ اعضای فرعی (sub member) : مؤسسه هایی که 90% به طور مستقیم یا 100% به طور غیر مستقیم تحت مالکیت اعضای اصلی هستند و از طریق آن ها به عضویت Swiftدر می آیند. 3ـ اعضای غیربانکی (Participant) : مؤسسه هایی که در سطح بین المللی مبادلات سهام انجام می دهند، صادر کنندگان چک های مسافرتی، معامله گران در بازارهای ارز و ...

به هر عضو شناسه ای (براساس استانداردهای ISO) تعلق می گیرد که به عنوان نشانی آن بانک می باشد. در حال حاضر کلیه بانک های کشورمان ایران به شبکه Swiftملحق شده اند.

کدهای سوئیفت

مؤسسه سوئیفت،برای سهولت در امر اتوماسیون و به کارگیری روشی یکسان در پیام ها از کدهایی که ISOبرای نام بانک، کشورها، شهرها و ارزها پیش بینی کرده است، استفاده می کند.

ضروری است در پیام های سوئیفت حتماً از کدهای اختصاص یافته به بانک ها استفاده شود،  در غیر این صورت پیام قابل ارسال نیست.

کد بانک (BIC)

کد بانک (BIC) مخفف کلمه های Bank Identifier codeو شامل کدهایی است که برای اختصاص نامی استاندارد به بانک ها و مؤسسه های مالی دنیا در نظر گرفته شده است. هر کد اختصاص داده شده برای بانک ها شامل هشت یا یازده کاراکتر (حرف/ عدد) می باشد.

مبادله کلید رمز

بانک های عضو شبکه سوئیفت از ابتدای عضویت می توانند برای یکدیگر پیام بدون رمز (MT999) ارسال نمایند. اما چنانچه این بانک ها بخواهند پیام رمز دار ارسال/دریافت کنند، لازم است با یکدیگر کلید رمز مبادله نمایند. مبادله کلید رمز در سوئیفت روشی اتوماتیک، کاملاً مطمئن و مبتنی بر جدیدترین شیوه های مبادله رمز می باشد.

در حال حاضر از فرایند نوینی به نام Relationship management) = RMA) برای مبادله کلید رمز استفاده می شود. این فرایند جایگزین (BKE= bilateral key exchange) شده است که لایه های امنیتی بیشتری را در رمزهای سویفتی ایجاد می نماید.

این فرایند اعضا را قادر می سازد ارتباط کارگزاری خود را با بانک های دیگر کنترل نمایند. لازم به ذکر است در فرایند BKEبا ایجاد رمز سوئیفتی بین دو بانک، طرفین قادر بودند هر نوع پیام رمزدار مربوط به کلیه فعالیت های ارزی را برای یکدیگر ارسال نمایند. اما با پیاده سازی فرایند RMHاین امکان وجود خواهد داشت که بانک ها روابط کارگزاری خود را با سایر بانک ها بر اساس نوع فعالیت ارزی مورد نظر خود محدود نمایند. بدین نحو که بانک ها می توانند تعیین نمایند از کدام بانک پیـام های سویفتی مربـوط به اعتبـار اسنـادی را دریافت/ ارسـال نمـایند و یا با کدام بانک تنها پیام های حواله رد و بدل شود.

منابع اطلاعاتی سوئیفت

منابع اطلاعاتی که سوئیفت از استانداردهای جهانی آن ها برای تهیه و تدوین راهنمای کاربران استفاده می نماید عبارتند از:

-ISo International orgization for standardization

- ICC International chamber of commerce.

- ISDA International swap dealers association.

- ISITC Industry standardization for institutional trade communication

انواع پیام ها در سوئیفت

انواع پیام های قابل ارسال در شبکه سوئیفت را به سه گروه می توان تقسیم کرد:

1ـ پیام های ارسالی از یک عضو به عضو دیگر                                                          User to user

2ـ پیام های ارسالی از یک عضو به مؤسسه سوئیفت                           User to system

3ـ پیام های ارسالی از Swiftبه اعضا                                              System to user

پیام های نوع دوم و سوم ، عموماً، توسط اداره مرکزی ارسال/دریافت می شود.

با توجه به کاربرد پیام های گروه اول، مختصری توضیح داده می شود. همان طور که ذکر شد، در صورتی می توان برای یک بانک از طریق شبکه Swiftپیام فرستاد که آن بانک عضو شبکه باشد (با مراجه به Bic Directory) برای سهولت در امر تنظیم پیام، مؤسسه Swiftمبادرت به طبقه بندی پیام های مختلف نموده است.

بر اساس این طبقه بندی پیام های اعضا به یکدیگر در 10 گروه دسته بندی شده است.

پیام های گروه ا ،              انتقال وجوه بین حساب های مشتریان ،چک ها و ...

پیام های گروه 2،              انتقال وجوه بین بانک ها

پیام های گروه3،               خرید و فروش ارز، وام ، سپرده گذاری

پیام های گروه 4،              وصولی

پیام های گروه 5،              سهام، اوراق بهادار

پیام های گروه 6،              فلزات گرانبها، وام های سندیکایی

پیام های گروه 7،              اعتبارات اسنادی، ضمانت نامه ها

پیام های گروه 8،              چک مسافرتی

پیام های گروه 9،              مدیریت وجوه، صورت حساب

پیام های گروه n،              پیام های مشترک در همه گروه ها

برای هر یک از گروه پیام های فوق راهنمایی با نام همان گروه وجود دارد. که در بانک ها موجود و توسط کاربران حسب مورد، قابل مراجعه خواهد بود.

بانکداران و کارشناسان محترم برای کسب اطلاعات بیشتر به پایگاه اینترنتی سوئیفتhttp://www.swift.comمراجعه فرمایند.