کشت زيتون و روغن گيري از آن در کشورهاي حاشيه درياي مديترانه از فلسطين و سوريه تا يونان، در اواسط و اواخر عصر مفرغ رايج بوده و روغن زيتون از فلسطين به مصر روانه مي شده است. از کشت زيتون موادي براي سوخت و روشنايي ، ماده روان کنده، پمادهاي جلدي و غيره تهيه شده و چوب درخت زيتون به عنوان هيزم براي سوخت و ميوه زيتون به صورت نمک زده استفاده مي شده است. بعدها ميوه زيتون به عنوان منبعي از روغن خوراکي مورد استفاده قرار گرفت. زراعت زيتون در نيمه اول قرن نوزدهم، همراه با پيشرفت فن آوري و علم کشاورزي به نقطه اوج خود رسيد.
روغن با روش هاي مختلف که هميشه فيزيکي است از زيتون استخراج و باقيمانده اي به جا مي ماند که تا 8 درصد روغن داشته و توسط حلال که معمولا هگزان است روغن کشي و روغن حاصل، روغن تفاله ناميده مي شود. روغن استخراج شده با روش هاي فيزيکي بوده و اين ناخالصي ها وجه تمايز روغن تفاله به عنوان يک محصول تجاري از روغن زيتون بکر که فقط به وسيله روش مکانيکي به دست مي آيد و از روغن زيتون بکر تصفيه شده است.
گروه مشاوران بين المللي روغن زيتون (IOOC) تعريف زير را براي روغن زيتون بکر، تصفيه شده و روغن تفاله ارائه نموده اند :
روغن زيتون بکر( ويرجين) روغن ميوه درخت زيتون است که توسط له کردن و فشردن مکانيکي يا ساير روشهاي فيزيکي تحت شرايطي ( مخصوصا شرايط حرارتي ) که تغييري در روغن به وجود نياورد و عملي بجز شستشو، ظرف به ظرف کردن، جداسازي سانتريفيوژي و صاف کردن انجام نگيرد، به دست آيد. روغن زيتون بکر به حالت طبيعي و بدون هيچ عملکردي قابل مصرف انسان است. روغن زيتون بکر بر اساس خصوصيات ارگانولپتيکي( بوياي و چشايي ) و مقدار اسيد چرب آزاد موجود در آن خود به انواع درجه يک، خوب و متوسط يا معمولي تقسيم بندي مي شود.
روغن زيتون تصفيه شده روغن زيتون بکري است که مقدار اسيديته و يا خصوصيات ارگانولپتيک ان به گونه اي است که روغن مناسب براي مصرف به صورت خام نبوده و بايد تصفيه شود. روغن زيتون بکر مخلوط مي شود تا عطر و طعم آن مطلوب گردد.
روغن تفاله زيتون روغن استخراج شده از باقيمانده روغنکشي است که توسط حلال استخراج شده و به صورت خام غير قابل مصرف انسان بوده و بايد تصفيه شود تا ويژگي هاي روغن خوراکي را بدست آورد.
شرايط واردات و صادرات روغن زیتون
روغن زيتون جزء محصولات غذايي که داراي استاندارهاي سخت خوراکي در اروپا و آمريکا نمي باشد و ، لذا پيشنهاد مي شود ، و با توجه به شرايط صادرات آسان و تعرفه اي گمرکي و هزينه حمل و نقل در ابتدا صادرات به کشورهايي که شرايط واردات آسان تري دارند مد نظر قرار گيرد. همچنين شايان ذکر است مصرف کنندگان اين محصول کشورهاي آسياي ميانه ، خليج فارس و اروپاي شرقي وتا حدي اروپاي غربي مي باشند.
استانداردهاي ملي وجهاني تولید روغن زیتون
روغن زيتون ابتدا براي تعيين خلوص و تشخيص تقلبات، سپس براي قرار گرفتن در گروه مناسب و در نهايت براي تعيين کيفيت آزمايش مي شود.
در جدول زير ويژگي هاي استاندارد روغن زيتون بر اساس استاندارد کدکس ( FAO/WHO) آورده شده است:
ويژگي هاي استاندارد روغن زيتون استاندارد کدکس
ويژگيها
مقدار
وزن مخصوص ( در 20 درجه سانتيگرا نسبت ب آب 20 درجه سانتيگراد )
روغن زيتون بکر ( ويرجين)
روغن زيتون تصفيه شده
روغن تفاله زيتون( پوميس9 تصفيه شده
0.910-0.916
0.910-0.916
0.910-0.916
انديس رفرکت ( در 20 درجه سانتيگراد)
روغن زيتون بکر ( ويرجين)
روغن زيتون تصفيه شده
روغن تفاله زيتون( پوميس9 تصفيه شده
1.4677-1.4705
1.4677-1.4705
1.4680-1.4707
انديس صابوني ( ميلي گرم پتاس در گرم روغن 9
روغن زيتون بکر ( ويرجين)
روغن زيتون تصفيه شده
روغن تفاله زيتون( پوميس9 تصفيه شده
184-196
184-196
182-193
انديس يد ( روش ويجس )
روغن زيتون بکر ( ويرجين)
روغن زيتون تصفيه شده
روغن تفاله زيتون( پوميس9 تصفيه شده
75-94
75-94
75-92
مواد غير قابل صابوني ( درصد)
روغن زيتون بکر ( ويرجين)
روغن زيتون تصفيه شده
روغن تفاله زيتون( پوميس9 تصفيه شده
کمتر از 1.5
کمتتر از 1.5
کمتر از 3
موارد مصرف و کاربرد روغن زیتون
حدود 90درصد زيتون برداشت شده در سرتاسر جهان به توليد روغن و 10 درصد ديگر براي مصارف خوراکي يا تهيه کنسرو اختصاص دارد.
بر اساس آمارهاي موجود روغن زيتون از نظر توليد حدود 2 درصد و از نظر ارزش 30 درصد تجارت جهاني روغن هاي خوراکي را تشکيل مي دهد.
علاوه بر ارزش خوراکي روغن زيتون داراي خواص دارويي مختلفي نيز مي باشد و از جمله مصارف آن : کاهش کلسترول خون، کاهش فشار خون و قند خون، درمان کننده بيماري هاي دستگاه گوارشي و بيماري هاي پوستي، کاهش دردهاي عضلاني، درمان نقرس، جلوگيري از ريزش مو و نيز تقويت مو، داراي خاصيت نرم کنندگي و ملين بودن، رافع مسموميت حاصل از فلزات سنگين مانند سرب، دافع سنگ هاي صفراوي، تسکين دهنده سرفه هاي شديد و خشک، رفع آفتاب زدگي و جلوگيري از تصلب شرائين ، قابل ذکر هستند.
از فراورده هاي زيتون همچنين در صنايع صابون سازي، براي تعليف دام، تهيه انواع کود و نيز توليد فرآورده هايي نظير فورفورال، انواع الکل، مواد ازته و نيز براي کشت و تکثير انواع مخمرها استفاده مي شود.
چوب تنه و شاخه هاي قطور نيز به دليل نقش هاي زيبا و استحکام زياد در صنايع چوب مورد استفاده قرار مي گيرد.
کالاهاي جايگزين و تجزيه و تحليل اثرات آن بر مصرف روغن زیتون
از موادي چون سرکه و آبليمو ( در تهيه سالاد وسس ) و يا روغن هاي مايع و به طور عمده روغن هاي بدون کلسترول مي توان به عنوان جايگزين هاي روغن زيتون نام برد.
همچنين روغن زيتون به عنوان يك روغن بدون كلسترول مي تواند جايگزين روغن هاي نباتي شود.
روغني كه از دانه انگور ، هسته خرما و سويا گرفته مي شود نيز مي تواند جايگزين روغن زيتون شود.
اهميت استراتژيک کالا در دنياي امروز روغن زیتون
زيتون در کشورهايي مانند ايران که داراي آب و هواي مستعد براي کشت اين گياه است داراي اهميت خاصي است زيرا بسياري از نقاط کشور مانند گرگان، کوه هاي بانه ، کوه هاي زاگرس پايه هاي خودروي اين گياه وجود دارد.
روغن زيتون از مهمترين فراورده هايي است که از کشت زيتون بدست مي آيد و حدود 90 درصد از کل توليدات جهاني را به خود اختصاص داده است. امروزه بر اثر رقابت شديد روغن هاي نباتي حاصل از دانه ها و ميوه جات روغني متعدد، زيتون کاري سنتي اهميت و اولويت خود را به تدريج از دست مي دهد و جاي خود را به باغ هاي مدرن واگذار مي کند.
با توجه به اينکه زيتون مرغوب در مقايسه با ديگر روغن هاي نباتي ارزش بالايي دارد و در دنيايي که اعلب کشورها تلاش گسترده اي براي رسيدن به مرحله خودکفايي غذايي به عمل مي آورند، لذا توليد و عرضه روغن زيتون با کيفيت و قيمتي مناسب با توان خريد و ذوق و سليقه مردم مي تواند تا حدي خلاء موجود را پر کند لذا بهترين راه تامين قسمت عمده کسري روغن نباتي مورد نياز کشور، توسعه، کاشت و پرورش زيتون است که بدون تاثير منفي بر کاشت ديگر گياهان بهترين بازده را نيز در واحد سطح مي دهد و از اين نقطه نظر داراي اهميت استراتژيک مي باشد.
کشورهاي عمده توليد کننده و مصرف کننده روغن زیتون
بيش از 95 درصد درخت هاي زيتون جهان در کشورهاي حاشيه درياي مديترانه قرار دارد، در حدود 84 درصد از کل حصول زيتون جهان در کشورهاي اتحاديه اروپا ( شامل اسپانيا، يونان، پرتقال و فرانسه ) و در حدود 5.5 درصد در کشورهاي غرب آسيا و خاور ميانه ( ترکيه، سوريه، لبنان، فلسطين اشغالي، اردن و ايران) و در حدود 8.5 درصد محصول جهاني در کشورهاي افريقاي شمالي ( تونس، الجزاير، ليبي و مصر ) توليد و 2 درصد بقيه در کشورهاي امريکايي و عمدتا در آرژانتين ، مکزيک، ايالات متحده، شيلي ، پرو و اروگوئه توليد مي شود.
با آن که تجارت بين الملل روغن زيتون در بيشتر کشورهاي دنيا رونق پيدا کرده است اما 92 درصد از فراورده هاي توليدي در داخل کشورهاي توليد کننده روغن زيتون مصرف مي شود.
بالاترين ميزان توليد و مصرف روغن زيتون در کشورهاي حوزه مديترانه متمرکز مي باشد. بيشترين توليد روغن زيتون در جهان مربوط به اتحاديه اروپا به ويژه کشور اسپانيا مي شود. در اين کشورها اسپانيا با 43 درصد، ايتاليا با 33 درصد، يونان 21 و پرتقال 3 درصد بالاترين آمار توليد روغن زيتون را دارا مي باشند .
مصرف سرانه روغن زيتون در جهان 500 گرم مي باشد که ميزان مصرف سرانه ان در کشورهاي حوزه مديترانه به طور متوسط 10 کيلوگرم مي باشد، لذا کشورهاي حوزه مديترانه برگترين مصرف کنندگان روغن زيتون مي باشند.
مکان سنجی احداث واحد تولید روغن زیتون
احداث واحد روغن زیتون در استان هايي نظير گيلان و گلستان و مازندران و زنجان و قزوين و خوزستان و فارس که از نقطه نظر راه هاي ارتباطي و امکانات شهرک هاي صنعتي و بعلاوه نزديکي به باغات زيتون و تهيه زيتون با حداقل هزينه حمل ونقل ، پيشنهاد مي شود .
جهت آشنایی بیشتر با طرح توجیهی تولید زیتون شور به این مقاله مراجعه نمایید.
جهت آشنایی بیشتر با طرح توجیهی احداث باغ زیتون به این مقاله مراجعه نمایید.
شرکت بهبود صنعت آمادگی خود جهت تهیه طرح توجیهی تولید روغن زیتون را اعلام می دارد
هم اکنون سفارش طرح طرح توجیهی تولید روغن زیتون دهید
استفاده از کلیه مطالب این سایت برای عموم آزاد می باشد ، فقط در راستای حفظ زحمات تیم تولید محتوی ما خواهشمندیم در صورت برداشت از این محتوی لینک ما را درج نمایید. باسپاس
