معروف‌ترین گونه شناخته شده این گیاه زیتون اروپایی نام دارد Olea europaea که از دوران باستان برای تهیه روغن زیتون و نیز برای خوردن خود میوه آن کاربرد داشته‌است (که در حالت طبیعی تلخ است که باید در معرض تخمیر طبیعی قرار گیرد و یا به منظور قابل خوردن نمودن، آن را در آب نمک بخوابانند).

 پراکنش جغرافیایی کشت زیتون در جهان

زیتون با اقلیم های مدیترانه ای و شبه مدیترانه ای سازگار است و به همین دلیل بیشترین باغهای زیتون دنیا در اطراف دریای مدیترانه دیده می شوند . اقلیم مدیترانه ای ویژگیهای خاصی دارد که مشخصه آن زمستانهای مرطوب و ملایم و تابستانهای گرم و بدون باران و نور فراوان است . زیتون بیشتر بین عرض های 25 تا 45 درجه شمالی دیده می شود اما در همین عرض های جنوبی نیز وجود دارد . در مرز شمالی زیتون، 45 درجه، حدود مناطق جنوبی فرانسه، دمای زمستان و بهار به کمتر از صفر درجه هم م ی رسد . در مرز جنوبی زیتون در نیمکره شمالی، 25 درجه ، یعنی نواحی جنوب تونس و مراکش دمای ماههای تابستان گاهی به بیش از 45 درجه سانتی گراد می رسد . این مناطق اغلب گرم و خشک و بدون باران هستند . در مناطق حاره و نیمه حاره هم زیتون به خوبی رشد و نمو می کند . اما به علت نبودن سرمای کافی زمستانه وعدم استراحت درخت، به بار می نشیند. در این مناطق رشد سریع و مداوم درخت تعادل فیزولوژیکی آن را به هم می ریزد و درخت زودتر پیر و فرسوده می شود.

زیتون درختی است بسیار مقاوم و بی تفاوت به نوع خاکی که در آن کاشته می شود اما رطوبت زیاد را تحمل نمی کند در زمینهای غنی و خوب آبیاری شده محصول فراوانی می دهد . توسعه آن در نواحی سرد محدود می شود زیرا بندرت دمای 12  درجه سانتیگراد را تحمل می کند از طرفی آب و هوای خشک و بادهای شدید را بخوبی تحمل می کند . در حوزه مدیترانه زیتون در ارتفاع 800 متر در شیب های جنوبی و 600 متر در شیبهای شمالی بهترین عملکرد را داشته است اما در آرژانتین تا ارتفاع 2000 متری هم محصول خوبی داده است.

تاریخچه زیتون در ایران

زیتون از زمانهای دور در ایران وجود داشته است اما اینک در چه زمانی کشت و کار آن رونق داشته است اختلاف نظر وجود دارد . بعضی نویسندگان آن را مربوط به دوره ای می دانند که امپراطوری ایران تا سواحل دریای مدیترانه گسترش داشته است و کشورهای فلسطین، فنیقیه، سوریه، سواحل شرقی دریای اژه (خاک کنونی ترکیه ) و جزایر یونانی فعلی را در برداشته است . عده ای نیز معتقدند که این درخت به هنگام تسلط و نفوذ یونانیان (سلوکیه) در ایران گسترش داده شده است . برخی نیز گفته اند که درخت زیتون را پناهندگان سوری در زمان شاهپور اول (سده سوم میلادی ) از سوریه به ایران آورده اند . خسرو انوشیروان پادشاه ساسانی، عوارض مخصوصی بر روی درختا ن خرما و زیتون وضع کرده بود که نشان می دهد در آن زمان این درخت مورد توجه حکام وقت بوده است .

مرحوم عین اله بهبودی گیاه شناس ایرانی می گوید، ظاهراً زیتون از سرزمین بین النهرین وارد ایران شده است و هم اکنون در اطراف شاهراههای عمده و خطوط مواصلاتی جنوب کشور مشاهده می گردد به عبارت دیگر در زمان ساسانیان کشت زیتون در خوزستان وجود داشته است . حال آنکه تاکنون دلیل مبنی بر وجود زیتون خودرو و بومی در شمال ایران و بویژه در مازندران درست نیست .

بسیاری از مورخین و جغرافی دانان قدیم به وجود زیتون در ایران قبل از تاخت و تاز ترک و مغول چه در شمال و چه در جنوب اشاره زیادی کرده اند. چنانچه هم اکنون نیز بقایای آنها در نقاط مختلف و مستعد کشور به خصوص در دامنه های کوههای زاگرس بین قصر شیرین تا داراب فارس بطور پراکنده مشاهده می شود اما وسعت، اهمیت و گسترش آن در زمان های گذشته هنوز در پرده ابهام است.

از میان همه تمدن های باستانی، بجز آشوریان و بابلیان که زیتون و روغن آن را نمی شناختند، سامی ها و ارمنی ها به خوبی از آن استفاده می کردند . اما این درخت مقدس یونانی ها و آنگاه ژرمن ها و بعد عبرانی ها بیشترین توجه را نشان دادند . بررسی درختان قدیمی موجود نشان می دهد که بیشتر آنها کنسروی بوده اند ولی به درستی روشن نیست که آیا کشت زیتون برای کنسرو سازی ویا روغن کشی بوده است . به هر حال وجود درختان زیتون کهنسال نشان دهنده رونق کشت و کار در جنوب ایران در عهد باستان می باشد.

پس از تاخت و تاز بیگا نگان به این سرزمین دیگر آثاری از زیتونکاری (جز نواحی رودبار که قرنها از آن می گذرد) در نوشته های تاریخی به چشم نمی خورد . در سفرنامه ناصر خسرو که در زمان سلجوقیان یعنی قبل از مغول می زیسته است اشاره ای به درخت زیتون در منطقه رودبار شده است. در این کتاب از و جود درختان زیتون درخنده ام (محلی نزدیک منجیل ) یاد شده است و حتی چنین آمده است که زیتون را با خاکستر و نمک برای دفع تلخی آن را مخلوط می کرده اند که آن را تبدیل به میوه خوراکی می نمودند . بنابراین در ایران زیتون بطور متمرکز در منطقه رودبار، منجیل و طارم گسترش یافته بود و کشت و کار آن در این منطقه توسعه یافت . تولید کنندگان زیتون، بخش عمده ای از زیتون تولیدی خود را خودشان مصرف می کردند و مابقی را به مسلفرین راه ابریشم می فروختند . تقاضا کنندگان این محصول و فرآورده های آن بدلیل آشنایط به خواص درمانی آن مبادرت به خرید آن می کردند و به عنوان سوغات و تحفه با خود می بردند .

پراکنش جغرافیایی زیتون در ایران

در بسیاری از نقاط کشور مانند کوههای زاگرس و . . . پایه های خودروی زیتون وجود دارد در جنگلهای منطقه بختیاری به ویژه در ناحیه سونک (نزدیک لردگان ) و منطقه زیتی نزدیک شه سوار، و سید محمد اردگان بقایایی درختان کهنسال زیتون وجود دارد . در بسیاری از دره های جبال بارز به خصوص در منطقه محمد آباد مسکون، در اطراف بم، در استان کرمان، اطراف میمند ، فسا، غار و کازرون در فارس، لرستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد تا کرمانشاه درختان زی تون دیده می شوند .

در خوزستان، اهواز، دزفول، مسجد سلیمان و رامهرمز درختان کهنسال زیتون وجود دارند . در یزد نیز درختان زیتون قدیمی دیده شده است . با آنکه در اغلب مناطق کشور درختان زیتون کم و بیش مشاهده می شوند اما از نظر اقتصادی تاکنون مرکز زیتونکاری کشور منطقه عمومی شهرستان رودبار در استان گیلان بوده است. سطح زیرکشت این منطقه حدود 5000 هکتار و تعداد درختان موجود 900000 اصله برآورد می شود . به علت پراکنده بودن درختان در کنار جویبارها و رودخانه ها و یکنواخت نبودن تراکم در واحد سطح نمی توان رقم صحیحی از سطح زیر کشت آن را برآورد نمود . بیشتر درختان زیتون در روستاهای واقع در تنگه رودخانه سفیدرود، اطراف سرشاخه های آن و در شهر رودبار کاشته شده اند . منطقه رودبار که در گذشته دارای محصولات کشاورزی مختلف در سطح گسترده تری بوده است هم اکنون به باغهای زیتون تبدیل گردیده است . در ارتفاعات اطراف منطقه هنوز هم آثار چراگاههای قدیمی که اهالی جت ییلاق در تابستان به آن کوچ می کرده اند بخوبی دیده می شوند . بخش مهمی از درختان زیتون بر روی تپه های پرشیب مجاور رودخانه سفیدرود و جویبارهای انشعابی آن قرار گرفته اند و با آب فراوان سیراب می شوند. تنگه سفیدرود تنها دهانه خروجی هوای متغیر دشتهای سرد و گرم روسیه (از آن طرف دریای خزر ) به فلات مرکزی ایران به ویژه در این سمت از کوههای البرز می باشد . بدین خاطر بادهای فصلی و تقریباً دائمی گاهی تند و شدید و سرد از این معبر خارج شده و مزاحمت زیادی برای درختان موجود در مسیر جریان خود، بوجود می آورد . درختان زیتون در سمت شمالی دره تا بخش رستم آباد و رحمت آباد پراکنده شده اند . اراضی این قسمت کم شیب تر و خاک آن نیز عمیق تر است . زیتون در آب و هوای بارانی منطقه به جز قسمتی که در پناه تیغه جنوبی قرار دارد به عل ت رطوبت زیاد هوا مورد حمله قارچ قرار می گیرد و دچار ریزش نابهنگام برگها می شود .

در سمت جنوبی منطقه، زیتون در زمین های زراعی اطراف دریاچه سد منجیل و در چند روستا در حوضه منجیل ، هرزویل ، لوشان تا طارم علیا در زنجان و طارم سفلی در قزوین پیش رفته است .

همان ط وری که درشمال این منطقه، زیتون از زیادی رطوبت هوا رنج می برد، در جنوب آن بعلت وجود یخبندانهای اتفاقی و نابهنگام بهاره، درختان زیتون آسیب می بینند و در نتیجه خود را به دره های محفوظ و به پناهگاههای مشرف به جنوب عقب کشیده اند . درختان زیتون بصورت دیم در نواحی شمالی تر منطقه و رودبار گیلان وجود دارند اما در مقایسه با درختان آبی محصول کمتری تولید می کنند و سال آوری شدیدی از خود نشان می دهند . فنون مورد استفاده در بهره برداریها از این باغات بسیار سنتی و ابتدایی است و بدلیل مشکل کاشت و توپوگرافی منطقه استفاده از ماشین با محدودیت روبرو است . در منطقه رودبار ، زیتون تا ارتفاع 700 متری دیده می شود . و در منطقه قزل و اوزن و شاهرود نیز حداکثر ارتفاعی که زیتون وجود دارد 800 و 900 متر است.

زیتون تا قبل از سال 1372 در نقاط مختلف کشور بصورت پراکنده دیده می شد که به غیر از استانهای گیلان، زنجان و فارس در سایر استانها از اهمیتی برخوردار نبود . در سال 1372 وزارت کشاورزی طرح توسعه باغات زیتون را تصویب و به اجرا درآورد . در سال 1372 سطح زیرکشت کل باغات زیتون کشور 5385 هکتار بود که این مقدار در پایان سال 1384 به 95049 هکتار رسیده است. یعنی طی 12 سال چیزی در حدود 18 برابر شده است که روند رو به رشد چشمگیری داشته است. طبق برنامه وزارت جهاد کشاورزی پیش بینی می گردد که تا پایان برنامه چهارم توسعه کشور

(سال 1388 ) سطح باغات زیتون کشو ر به 220 هزار هکتار برسد . امروز تقریباً در 27 استان کشور 17 درصد کل سطح / زیتون کشت می شود که استان فارس با سطح زیر کشتی برابر 16681 هکتار 5 زیر کشت زیتون کشور را به خود اختصاص داده که بعد از آن استان گلستان با 12548 هکتار 10 درصد کل سطح / 13/2 درصد کل سطح زیر کشت کشور و است ان زنجان 9902 هکتار با 4 زیرکشت کشور قرار دارند.

ایران شرایط اقلیمی مناسبی برای توسعه کشت زیتون داراست ولی آنچه که عملاً توسعه این گیاه را محدود می کند آب است . اگرچه این گیاه کم توقع بوده و توانایی رویش و رشد را در زمینهای سنگلاخی و ریگدار د ارد اما نسبت به شوری خاک، کم آبی و سرما واکنش کاهش محصول را بدنبال خواهد داشت . باغات قدیمی علاوه بر کهولت سن درختان، ضعیف بودن مدیریت دارای باردهی بسیار پایین هستند . فقط حدود 10 درصد از باغات کشور قدیمی و با بهره وری پائین هستد . 90 درصد از باغات زیتون جوان هستند و از بهره وری مناسبی برخوردار می باشند . در باغات سنتی 240 اصله درخت در هر هکتار وجود دارد ولی باغات مدرن 200 اصله درخت در هر هکتار می باشد.

تولید زیتون درایران

با افزایش باردهی باغات جدید الاحداث و اصلاح و بازسازی باغات قدیمی سبب شده که تولید زیتون درایران طی دهه گذشته سیر صعودی داشته باشد . طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی درسال 1372 میزان تولید دانه زیتون در ایران 7684 تن بوده است که این مقدار در سال 1385 به 62385 تن رسیده و چیزی در حدود 8 برابر شده است . هرچند بدلیل پدیدۀ سال آوری تولید زیتون دارای نوسانات سالانه بوده است ولی دارای یک روند کلی افزایش در تولید می باشد . از سال 1383 نیز بروز خسارت مگس زیتون همواره سبب کاهش میزان تولید زیتون شده است . استان زنجان با تولیدی معادل 22960 تن تقریباً 37.4 درصد کل تولید زیتون کشور را به خود اختصاص می دهد و از این نظر در مقام اول قرار دارد. استان قزوین با تولید 15200 تن حدود 24.8 درصد کل تولید کشور و در مقام دوم، استان گیلان با تولید 14181 تن محصول زیتون و 23.1 درصد کل تولید ایران در مقام سوم قرار دارد.

با توجه به اینکه بخش اعظمی از باغات احداث شده هنوز به مرحلۀ بار دهی نرسیده اند پیش بینی می گردد که با به بار نشستن این باغات در سال 1388 میزان تولید دانه زیتون 461883 تن برسد که نسبت به زیتون تولیدی فعلی 7 برابر خواهد شد . این سیر صعودی تولید حاصل از سرمایه گذاری دولت و بخش خصوصی در سنوات گذشته در مناطق مستعد کشور برای کاشت درختان زیتون و همچنین اصلاح باغات پیر و فرسوده که سبب افزایش بهره وری آنها گردیده است.

شرایط کاشت زیتون

آب و هوا

زيتون با اقليم هاي مديترانه اي و شبه مديترانه اي سازگار است. زيتون در مناطقي بهترين عملكرد را خواهد داشت كه داراي زمستان هايي معتدل و تابستان هايي گرم و خشك و طولاني باشند. زيتون به يخبندان هاي شديد حساس است اما اين دما در دوران رشد گياه فرق مي كند، گياهان جوان تا 9- درجه سانتيگراد و درختان مسن تر تا 12 - درجه سانتيگراد را تحمل مي كنند.

زيتون در مناطقي با بارندگي ساليانه بين 500 تا 800 ميلي متر بخوبي رشد و نمو كرده و محصول قابل قبولي توليد مي كند. مقدار رطوبت زياد حمله بيماري هاي قارچي و باكتريايي را فراهم مي كند به همين علت بايد از كاشت آن در كنار دريا خودداري نمود.

بارش تگرگ باعث زخمي شدن شاخه ها و سرشاخه هاي درختان مي شود. وزش باد ملايم براي درختان زيتون مفيد است، زيرا گرده افشاني زيتون با باد انجام مي شود.

خاك

قليايي مي باشد و از خاكهاي سنگين هوموس دار،آبدار و اراضي PH درخت زيتون نيازمند خاك عميق رسي - شني ، قابل نفوذ و آهك دار با داراي سطح ايستايي بالاي آب كه حالت غرقابي ايجاد مي نمايد گريزان است و نسبت به شوري خاك مقاومت نسبي دارد. بهترين خاك براي كشت زيتون ، خاكهاي لومي و رسوبي كنار رودخانه ها و اراضي داراي زهكشي خوب مي باشد.

 ازدياد درخت زيتون

ازدياد درخت زيتون از طرق مختلف صورت مي گيرد مانند كاشت هسته ، قلمه، خوابانيدن شاخه و پيوند بذري.

از ميان طرق مختلف تكثير، بيشتر از كاشت هسته براي تهيه پايه و پيوند و قلمه خشبي و يا نيمه خشبي استفاده مي كنند.

نحوه ايجاد باغ زيتون

قبل از كاشت درخت زيتون عمليات زير روي زمين انجام مي گيرد:

- نقشه برداري و آمايش زمين

- تسطيح و تميز ساختن زمين

- شخم عميق و نصب سيستم آبياري و حفر كانالها

- تعيين تراكم كاشت و حفر چاله

- كاشت نهال و تربيت سه ساله اول پس از كاشت پاييز سال قبل از كاشت درخت در محل اصلي، دو يا سه سال پس از كاشت بذر يا قلمه زدن، بايد نهالها را از خزانه كنده و آنها را در شياري 1 تا 2 سانتيمتر دارند را انتخاب / به عمق 30 تا 40 سانتيمتر بطور عمودي زير خاك كرد. براي كاشت درخت زيتون بايد نهالهايي كه قطر 5 كرد. زيرا به تجربه ثابت شده است كه درختان حاصله از اين نوع نهالها نتيجه بهتري از حيث بهره برداري مي دهند.

يكسال پس از كشت درخت زيتون در محل اصلي يعني اگر هواي محل زياد سرد نباشد، در زمستان و در غير اينصورت از نيمه دوم اسفند ماه اقدام به هرس مي كنند.براي اين منظور انتهاي نهال را به فاصله 70 سانتيمتري از سطح زمين قطع كرده و در 25 سانتيمتر انتهاي فوقانياين ساقه 3 تا 5 شاخه جانبي قوي انتخاب كرده، بقيه را حذف مي كنندبا وجود مقاومت زيادي كه درخت زيتون به بي آبي نشان مي دهد در نقاطي كه تابستان خشك و گرم دارد براي برداشت حداكثر محصول و تهيه ميوه مرغوب، آبياري حتماً لازم است.

كودهاي ازته تاثير زيادي بر درشتي ميوه و مقدار محصول زيتون دارند، بهمين دليل بايستي ساليانه مقداري كود دامي و شيميايي ازته به درخت داد.

برداشت محصول زیتون

طرز برداشت محصول زيتون براساس اينكه ميوه جمع آوري شده براي تهيه كنسرو يا براي تهيه روغن باشد تفاوت مي كند.زيتون كنسروي بايد حتماً دانه دانه از درخت چيده شود، اما در زيتون روغني اين روش برداشت مقرون به صرفه نبوده و با دست كشيدن روي شاخه و يا ضربه زدن به شاخه ها با يك چوب بلند ميوه ها را از درخت جدا مي كنند.اين طرز برداشت نيز هر چند ارزان تمام مي شود ولي به علت شكسته شاخه هاي جوان به محصول سال بعد از نظر كمي ضربه می زند .

الگوی کاشت زیتون

برنامه و طرح کاشت درختان زیتون عمدتا به سیستم کاشتی که در باغ اعمال خواهد شد (سیستم های کاشت متراکم و یا غیر متراکم) بستگی دارد. برای کشت‌های متراکم، خاک‌های حاصلخیز و آبیاری یا بارندگی کافی مورد نیاز است در حالیکه برای کشت‌های غیر متراکم وجود این عوامل ضرورت چندانی ندارد. در طول سالیان متمادی درختان زیتون به فواصل 10متر در 10 متر و یا حتی بیشتر کاشته می‌شد. با این فاصله کاشت تعداد محدودی درخت در هر هکتار کشت می‌شود. (حدود 100 درخت در هکتار). در مناطقی که دارای دوره‌های طولانی خشکی هستند، این چنین فاصله گذاری بین درختان، درخت را قادر می‌سازد تا از تمام آب موجود بهره برداری کند. با وجود این در مناطقی که اقلیم آن خیلی خشک نیست و قابلیت نگهداری آب خاک خوب است، فواصل کاشت ذکر شده بسیار زیاد به نظر می رسد.

 به طور کلی دو الگوی عمده کاشت وجود دارد:

 ▪ روش سنتی که درختان به فواصل 7×7، 8×6 ، 8×8 و یا حتی 10×10 متر کشت می‌شوند.

▪ کشت متراکم که درختان با فواصل 6×5 یا 6×6 کشت می‌شوند.

 در طول دهه گذشته یک سیستم جدید در کشت زیتون آزمایش شده است. این روش سیستم باغ‌های فوق متراکم (High-Density) است که حدود 1800-1500 درخت در هکتار کاشته می‌شود. هدف عمده این سیستم کاهش هزینه‌های برداشت است که در باغ‌های سنتی زیتون حدود 50-40% کل هزینه تولید زیتون را به خود اختصاص می‌دهد.

کوددهی زیتون

درختان زیتون به نیتروژن، پتاسیم، منیزیوم و بر بیشتر از سایر عناصر نیاز دارند.

نیتروژن ضروری ترین عنصر برای رشد رویشی و تولید گل و تشکیل میوه است. این عنصر احتمالا به صورت غیر مستقیم روی پدیده تناوب باردهی درختان زیتون تاثیر می گذارد. درختان زیتون وقتی که در خاک های با حاصلخیزی کم پرورش یابند و رطوبت خاک عامل محدود کننده نباشد واکنش سریعی به کاربرد نیتروژن می دهند. بسته به حاصلخیزی و رطوبت خاک به طور متوسط کاربرد 1500-500 گرم نیتروژن برای هر درخت بارور توصیه می شود. زمان کاربرد کود نیتروژن باید هماهنگ با آبیاری و یا زمان بارندگی باشد. اغلب کودهای حاوی نیتروژن باید چند ساعت قبل از بارندگی و یا آبیاری به سطح خاک پاشیده شود؛ به طوریکه کمترین میزان هدر رفت نیتروژن از طریق تبخیر به شکل امونیوم اتفاق بیفتد. فصل کاربرد نیتروزن به میزان فوق العاده ای در ارتباط با انگیزش گل و تشکیل میوه است. بیشتریم مقدار نیتروژن (حدود 70%) در پایان فصل زمستان قبل از تمایزیابی جوانه گل و قبل از شروع رشد شاخه های جانبی جدید داده می شود. بقیه ان در طول دوره گلدهی (از مرحله قبل از باز شدن گل تا تشکیل میوه) به گیاه داده می شود. بدین طریق تشکیل میوه به میزان قابل ملاحظه ای افزایش می یابد. کارایی و میزان تاثیر برنامه های کوددهی نیتروژن را می توان از طریق اندازه گیری طول رشد سال جدید ارزیابی کرد که وقتی مقادیر مناسب نیتروژن برای گیاه داده می شود شاخه سال جاری باید به اندازه کافی رشد کرده باشد.

 پتاسیم یکی از عناصر عمده مورد نیاز زیتون است. بعد از برداشت میوه بویژه در سال های آور و همچنین از طریق هرس، مقادیر بسیار زیادی پتاسیم از خاک برداشت می شود. برای به حداکثر رساندن عملکرد و کیفیت میوه کوددهی منظم پتاسیم ضروری است. پتاسم معمولا در طول زمستان به خاک داده می شود تا به تدریج و در اثر باران به ناحیه ریشه برسد. در مناطقی که مشکلی از نظر تامین آب وجود نداشته باشد، پتاسیم را می‌توان در آخر زمستان به خاک داد. در زمان رشد میوه میزان تقاضای آن برای پتاسیم بالاست و این بدان معنی است که در سال های پربار و در طول دوره رشد میوه – اواسط تابستان- کوددهی با پتاسیم باید افزایش یابد. برای اینکه پتاسیم  از طریق برگ سریع جذب شده و در داخل گیاه به محل های مورد نیاز انتقال یابد، استفاده از کودهای قابل حل در آب و محلول پاشی آن روی درختان، توصیه می شود.

 بور نیز یکی دیگر عناصر مهم مورد نیاز برای کشت زیتون است. کاربرد بور به صورت محلول پاشی  در طول دوره های قبل از بازشدن گل، معمولا نتیجه بهتری به دنبال خواهد داشت. بدین طریق درختان به مقدار کافی از نطر عنصر بور که نقش اصلی را در رشد لوله گرده و تشکیل میوه ایفا می کند، تامین می شوند. برخی از پرورش دهندگان برای رسیدن به حداکثر عملکرد میوه، بور را همراه با اوره و بعضی اوقات عصاره های جلبک دریایی محلول پاشی می کنند.

 منیزیوم یکی دیگر از عناصر عمده مورد نیاز و یکی از اجزای اصلی مولکول کلروفیل است. این بدان معنی است که منیزیوم نقش بسیار قابل توجهی در فتوسنتز ایفا می کند. منیزیوم معمولا بعد از تشخیص بروز کمبود داده می شود.

بهترین راه ارزیابی وضعیت تغذیه ای درخت زیتون -همانند سایر گیاهان- انجام تجزیه خاک توام با تجزیه بافت های گیاهی(معمولا برگ ها) است. با انجام این تجزیه ها اطلاعات کافی در مورد وضعیت خاک و گیاه بدست می آید که با تفسیر درست این اطلاعات می‌توان برنامه مناسبی برای کوددهی ارائه کرد.

هرس زیتون

بسیاری از کشاورزان هرس را به عنوان اصلی ترین عملیات زراعی در باغ مورد توجه قرار می دهند. پرورش دهنده از طریق هرس درخت را با آب و هوای خاص و شرایط خاک منطقه تطبیق می دهد و عملکرد و بازدهی باغ را افزایش می دهد. اهداف عمده هرس را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

 ▪ ایجاد بهترین فرم رشد برای درخت تحت شرایط خاص آب و هوایی و خاک

▪ ایجاد تعادل بین رشد رویشی و عملکرد میوه

▪ به حداقل رسانیدن دوره نونهالی

▪ افزایش عمر باردهی باغ

▪ به تاخیر انداختن پیری درختان

 به طور کلی سه نوع هرس وجود دارد:

1-    هرس در طول مراحل اولیه رشد درخت

2-    هرس باردهی

3-    هرس بازجوان سازی

 1- هرس در طول مراحل اولیه رشد درخت

هدف از انجام این نوع هرس، فرم دهی به درخت در طول سال های اولیه کاشت است که هم عملیات های زراعی (محلول پاشی، شخم، آبیاری، برداشت و غیره) را تسهیل می¬کند و هم اینکه درختان را قادر می سازد تا از حداکثر نور آفتاب و بارندگی موجود در منطقه بهره بگیرند.

معمولترین شکل برای درخت زیتون هرس جامی شکل یا جامی آزاد است. برای ایجاد چنین فرمی درختان یکساله تازه کاشته شده از ارتفاع 80-60 سانتیمتری سطح خاک سربرداری می‌شوند. هدف اصلی این کار وادار کردن درخت به تولید 4-2 شاخه جانبی در حول محور درخت به فاصله 40-30 سانتیمتری از همدیگر و در ارتفاع 80-40 سانتیمتری سطح خاک است. این شاخه های جانبی در آینده بازوهای اصلی درخت را تشکیل خواهند داد. روی این شاخه‌ها، شاخه های جانبی دیگری با سربرداری شاخه‌های قدیمی از ارتفاع 50 سانتیمتری بوجود خواهند آمد. و بنابراین با حذف غالبیت انتهایی شاخه‌های ذکر شده اسپورهای کمتری تولید خواهد شد.

 تعداد بسیار زیادی از شکل های درختان وجود دارد که در اقصی نقاط مورد استفاده قرار می‌گیرد. تعدادی از آن‌ها عبارتند از:

1. فرم دو شاخه‌ای که در اندولس اسپانیا برای ارقام کنسروی زیتون مرسوم است.

2. فرم شمعدانی که در تونس استفاده می‌شود.

3. فرم دو یا سه تنه‌ای که در سویل استفاده می‌شود.

4. فرم چند شاخه‌ای که هر شاخه فرم یک مخروط را دارد و در برخی مناطق ایتالیا یافت شده است.

5. فرم جامی کروی که در ایتالیا، فرانسه و یونان دیده شده است.

6. فرم کروی که معمول نیست بخاطر اینکه اجازه عبور نور کافی به تمام درخت را نمی‌دهد.

7. فرم استوانه کوتاه.

8. فرم بدون تنه که در تونس مشاهده شده است.

9. فرم نخل آزاد (free palmate). این فرم اگرچه اشکالاتی دارد اما حداقل در مورد ارقام روغنی زیتون به طور وسیع استفاده می‌شود.

 2- هرس باردهی

میوه درخت زیتون روی شاخه های یکساله تشکیل می‌شود. این بدان معنی است که برای  تشکیل میوه کافی در هر سال، درخت باید رویشی کافی داشته باشد. شاخه‌های خیلی قوی معمولا بارور نیستند و پر از جوانه رویشی هستند. از این رو هدف هرس این است که با قرار دادن شاخه‌ها در معرض نور و حفظ ناحیه فعال رویشی و زایشی، رشد شاخه‌های بارده را تحریک کند. درخت زیتون معمولا میوه خود را در پیرامون و قسمت بالای تاج تشکیل می‌دهد. این بدان خاطر است که این قسمت‌ها در معرض نور کامل قرار می‌گیرد و نور باعث باروری بیشتر این شاخه‌ها می‌گردد.

 بر این اساس و با توجه به اهدافی که برای هرس تعریف شد، هرس باردهی باید شامل حذف شاخه‌هایی باشد که روی قسمت‌های جوان درخت سایه اندازی می‌کند. در تصویر 5  می‌توان مشاهده کرد که به دلیل اینکه شرایط نوری در شاخه فوقانی  مناسب‌تر است و روی آن میوه کافی تشکیل خواهد شد، و همچنین شاخه فوقانی روی شاخه پایین که مسن‌تر است، سایه اندازی می‌کند و موجب عدم باردهی آن می‌شود؛ از این رو شاخه‌ مسن‌تر که در حال حاضر دارای میوه است در سال بعدی باید حذف شود.

موقع قطع یک شاخه ضخیم، باید دقت کافی داشته باشیم تا پوست بقیه شاخه زخمی و پاره نشود. برای این منظور عمل برش شاخه معمولا در 3 مرحله انجام می‌گیرد. همانطوری که در تصویر 5 دیده می‌شود، چند سانتیمتر دورتر از نقطه مورد نظر، از قسمت تحتانی شاخه  به سمت وسط آن اولین برش انجام می‌گیرد. دومین برش چند سانتیمتر دورتر از اولین برش و از قسمت فوقانی به سمت پایین انجام می‌گیرد. در این حالت در اثر سنگینی وزن، شاخه می‌افتد و پوست بقیه شاخه تا محل اولین برش پاره می‌شود. سپس می‌توان به راحتی قسمت کوچک باقیمانده را تا محل مورد نظر برید.

3- هرس بازجوان سازی

یکی از بارزترین صفات درخت زیتون طول عمر زیاد آن است.  زیتون می‌تواند تقریبا از هر قسمت از چوب درخت  شاخه‌های جوان و جدید تولید کند. این توانایی درخت را قادر می‌سازد که درختان پیر و یا درختانی که در اثر سرما یا آتش آسیب دیده‌اند را بازسازی و  جوان کند.

در هرس بازجوان سازی شاخه‌های اصلی و یا حتی قسمتی از تنه درخت ممکن است قطع شود. در این صورت باید توجه کرد که شاخه‌های جوان بیشماری تولید خواهد شد که در ماه‌های آتی بعد از هرس باید شاخه‌هایی را که استفاده خاصی برای ما ندارند حذف کنیم و فرم مورد نظر را بلافاصله بعد از تولید شاخه‌های جوان انتخاب و ایجاد کنیم. بسته به عملیات ‌های زراعی مورد استفاده در باغ، درخت جدید در طول 5-3 سال وارد فاز میوه‌دهی می‌شود.

 برای جلوگیری از آلودگی‌های قارچی یا باکتریایی، بعد از هرگونه هرس یا برش کلیه زخم‌ها باید با چسب هرس پوشانیده شده و درخت با قارچکش‌های مسی محلول پاشی شود. هرس درختان زیتون را می‌توان در طول پاییز و زمستان انجام داد. این عمل عموما بعد از برداشت میوه انجام می‌شود اما برای جلوگیری  از آلودگی‌های احتمالی، باید تا زمان سپری شدن باران‌های سنگین و سرما صبر کرد. در روزهای بارانی نباید هرس کرد؛ به دلیل اینکه امکان دارد موجب شیوع و گسترش باکتری‌ در سطح بریدگی‌ها و داخل زخم‌ها شده و منجر به بیماری شانکر باکتریایی شود.

جهت آشنایی بیشتر با طرح توجیهی تولید روغن زیتون به این مقاله مراجعه نمایید.

جهت آشنایی بیشتر با طرح توجیهی تولید زیتون شور به این مقاله مراجعه نمایید.

جهت آشنايي بيشتر با طرح توجيهي احداث باغ ميوه به اين مقاله مراجعه نماييد.

جهت آشنايي بيشتر با طرح توجيهي احداث باغ گردو به اين مقاله مراجعه نماييد.

شرکت بهبود صنعت آمادگی خود جهت تهیه طرح توجیهی احداث باغ زیتون را اعلام می دارد

هم اکنون سفارش طرح طرح توجیهی احداث باغ زیتون دهید

استفاده از کلیه مطالب این سایت برای عموم آزاد می باشد ، فقط در راستای حفظ زحمات تیم تولید محتوی ما خواهشمندیم در صورت برداشت از این محتوی لینک ما را درج نمایید. باسپاس