پيشينيان براي اسبهاي خود احترام بسياري قائل مي شدند به گونه اي که صاحب اسب، نياکان اسب نژادين خود را تا 12 نسل پشت مي دانست و به هنگام مرگ اسبش به شدت غمگين مي شد. همچنين اسب را جانوري نجيب نيز مي شناسند. با اينحال در هنگام خشم اسب، نزديکي به او بسيار خطرناک است.اسب را در پارسي ميانه و اوستائي نيز آسپ (ASP) ناميده اند. نامهاي بسياري از بزرگان ايراني در روزگار باستان داراي پسوند اسپ بوده است (مانند: گشتاسپ، ارجاسپ، جاماسپ، لهراسپ و ...) که اين مسئله نشان از اهميت اين جانور در ميان ايرانيان است. در زبان سانسکريت اين واژه به ريخت AZVA بوده که واژه سوار و اسوار نيز در زبان پارسي کنوني از همين ريشه اند. اسب براي اولين بار در آسياي ميانه که بعدها ترکستان نام گرفت اهلي شده و سپس به دشتهاي ايران راه يافته است. در ايران باستان بويژه در دوره هخامنشي، اسب نقش بسيار زيادي در زندگي روزمره مردم بازي مي کرد. جالب است بدانيد که در آن زمان به اسبهاي تربيت يافته پارس مي گفتند که عربها اين واژه را به فارس معرب کرده و آنرا به معناي تيزرو و سوارکار ماهر به کار مي برند.

تاریخچه پرورش اسب

در دوره نوسنگی انسان با اختراع کشاورزی و اهلی کردن برخی از جانوران وحشی غول آسا قدمی در جهت تسلط واقعی و عملی بر محیط خویش برداشت. شکارگر سرگردان به اجتماعی سازمان یافته پیوست که در روستاهای محاصره شده با مزارع کشت شده به زندگی ادامه داد در این روند تکامل است که برای اولین بار انگیزه شهرنشینی و زندگی اجتماعی بوجود آمد و تمدن هایی چون بین النهرین ، آناتولیا ، ایران و غیره پدید آمد.

ایرانیان دارای کهن ترین تمدن ها می باشند. کشور عزیز ما ایران با چندین هزار سال تاریخ آغشته به خون خود یکی از کهن ترین تمدن هاست. ایرانیان اولین قومی بودند که به رام کردن و تربیت اسب پرداختند. آنان از اسب برای شخم زدن ، حمل و نقل و بارکشی استفاده می کردند و در کنار خانه هایشان جایگاه هایی که امروزه به آن اصطبل می گوییم مهیا کردند و در واقع در کنار یکدیگر زندگی می کردند که طبیعی است چنین زندگی ای علاقه، اهمیت و صمیمیت بوجود می آورد. اسب از جانورانی است که از آغاز در میان آریاییها و در فرهنگ اقتصادی و اعتقادی ایرانیان جایگاه ویژه ای داشته است. مهاجرت آریاییها در هزارو چهارصد سال پیش از میلاد توسط ارابه های اسبی بوده است و ارابه های معروف آن ها از همه چیز بیشتر توجه تاریخ نگاران را به خود جلب کرده، به طوری که آنان همیشه با احترام و اهمیت از آن یاد کرده اند. در دوره مادها که به سال 554-701 قبل از میلاد بر می گردد و حدود بیشتر از یک و نیم قرن حکومت کردند در نبردهای خود اساسی ترین نقش را به سواره نظام داده بودند که همین امر باعث شد که کیاکسار سومین پادشاه ماد برای رویارویی با ارتش بزرگ آشور که در بین النهرین وجود داشت به تأسیس دسته سواره نظام بپردازد و بعد از اتحاد مادها-پارت ها و پارس ها که همگی آریایی بودند یورش و ارتش بزرگ و شکست ناپذیرآشور و شکست دادن آن قوم وحشی و از میان بردن نسل و نژاد آنها پیش آمد و این پیروزی دروازه ای برای ورود اسب آرین به دنیای عرب گردید. البته پیش از آن زمان هم اعراب اسب را از آشوریها گرفته بودند و آشوریها نیز اسب را در یورشهای متمادی قبلی از قوم آرین بدست آورده بودند. چینی ها در منابع فرهنگی خود از اسبان تیز تک اشکانی که موثرترین ابزار کار پارتیان بوده نام برده اند . پارت قومی است ایرانی و آریایی که مردان و اسبان جنگی بسیار خوبی داشته و واژه پارتیزان به معنی چریک جنگی از نام قوم پارت برداشته شد به دلیل چالاکی و چابکی و جسارتشان در جنگ با دشمن.

در بازرگانی اشکانیان اسب بسیار مهم بوده است، هم برای حمل و نقل و هم برای فروش . اسبان را به جزایر و سرزمین های خلیج فارس می بردند و اعراب با خرید اسب در برابر خرما و همچنین بدست آوردن اسب ها از راه دزدی و غارت اسبهای موردنیاز خود را تا حدی تأمین می کردند. این را بایستی متذکر شویم که در آیین اول ایرانیان یعنی دین زرتشت و نیز در دین اسلام قربانی کردن اسب آزاد نبوده و این حیوان نجیب از سوی حضرت رسـول اکـرم (ص) مکـروه اعلام شد تا این حیــــوان نسلش به انقراض کشیـــــده نشود به شکلی که در حدیثی می فرمایند:" بر پیشانی اسبان تا قیامت خیر حک شده است و کسی که در راه خدا آنها را نگهداری و تیمار می نماید همانند کسی است که دست خود را به صدقه دادن گشوده و تا ابد هرگز نمی بندد. (فقیر نمی شود) "

پس به گواهی تاریخ و بدون هیچ تردیدی خاستگاه این چارپای برازنده، ایران بزرگ بوده است که محدوده آن از شمال به کرانه های دریاچه آرال، از شرق به دامنه های پامیر و ماورالنهر و ازجنوب به کرانه های خلیج همیشگی فارس تا شمال آفریقا و از غرب به میان رودان (بین النهرین ) تا سرزمین های بیزانس بوده است تا آنجا که می گویند در سراسر جهان اسبی یافت نمی شود که که خون اسب نژاد آرین در رگهایش جاری نباشد.

باستان شناسان از دل خاک سنگ نبشته هایی به جا مانده از خاکهای آپادانا، شوش و تخت جمشید بدست آورده اند که هرچه عمیق تر به آن می نگریم در آن نقشی از پیکر اسبان بیشتر نمود پیدا می کند. و حتی کشف اسکلت چند سوار و اسب در دسته آبادگیران و یا اشیاء دیگر همچون لگام و زین در مناطق لرستان و یک نوع اسب به نام هیپاریون در مرز چال مراغه کشف شده که اتکا ایـــــرانیان را در امور سیاسی – نظامی و اقتصادی به اسب اثبات می کند.

اسب از دیرباز در خدمت انسان بوده است ، این حیوان بدست ایرانیان تربیت و به جهان عرضه شده است. اما اقوام دیگر میوه زحمات آرین را در چپاولگریهای بی رحمانه غارت کرده و حتی به نام خودشان نام گذاری کرده اند.

نام اسب در بین ایرانیان باستان به عنوان بخشی از نام انسانها بوده است ، مانند :

تهماسب= تهم + اسب به معنای اسب قهرمان یا دارنده اسب قهرمان

گشتاسب = گشت + اسب به معنای اسب گردنده ، تیزرو و چوگانی ، راهوار

جاماسب = جم + اسب به معنای اسب جمشید

نویسنده ای به نام امین نارسلن در کتاب خود به نام تمدن شرق می گوید:" ایرانیان دلیر بوده و در سوارکاری و تیراندازی کمتر قومی به آنان می رسد . دیگر نویسندگان این را نوشته اند ولی من به چشم خود دیده ام."

هرودوت، نویسنده و مورخ یونانی که در2100 سال پیش زندگی می کرده است می نویسد ایرانیان از پنج سالگی تا بیست سالگی سه چیز را می آموزند سوارکاری، تیراندازی و راستگویی.

هرودوت در جایی دیگر می گوید :" خشایار شاه ایرانی در لشگرکشی به یونان به هنگام جنگ به منطقه ای به نام تسالی رسید، در آنجا شنید که اسبهای این سرزمین بهترین اسبهای یونان هستند پس دستور تاخت داد در این آزمایش اسبهای تسالی واپس ماندند ."

داریوش اول در سنگ نوشته تخت جمشید می گوید :" و سزاوار است پادشاهی که زاد و بومش دارای مردم خوب و اسبهای خوب است."

هرودوت می گوید رمه اسبهای سپاهیان هخامنشی در بابل نگهداری می شود که هشتصد اسب و شانزده هزار مادیان در آنجا پرورش می یابد.

اسب های زیادی در تاریخ ایران همواره به همراه سواران خود جاودانه گشتند و در کتابهای تاریخی و سینه های مردم ثبت شده اند مانند شباهنگ بیژن، شبدیز خسرو پرویز، رخش رستم، غزال شاه عباس صفوی و حتی ذوالجناح، اسب سالار شهیدان، حسین بن علی (ع) که از نژاد ایرانی بوده است.

در نوروز نامه قیام آمده است که از صورت چارپایان هیچ صورتی نیکوتر از اسب نیست و در قابوس نامه این جمله آمده که جهان به مردمان بپای است و مردمان به حیوان و نیکوترین حیوانات اسب است که داشتتنش هم کدخدایی است و هم ثروت.

اسب به دو صورت وارد بین النهرین شد اول از طریق آشوریها که قبلاً به ذکر آن پرداختیم و دوم همانطور که در کتاب اصل اسب به آن اشاره شده که می گوید هنگامی که اسب توسط بازرگانان فنقی(لبنانی ) و ایرانی به عربستان و بین النهرین رسید نخستین خرید و فروشها در آن زمان انجام گرفت و تا مدتی نام این حیوان برای آن ها معلوم نبود و به آن (پاکورا) یا خرکوهی یا خرشرقی می گفتند. کولن در کتاب خود تحت عنوان نژاد اسب های اصیل یا نژاد اسب های جهان می گوید در سال 1824 سواره نظام ارتش انگلیس در هندوستان دارای 7546 رأس اسب بود که همگی از نژاد اسب ایرانی و از ایران تهیه شده بودند و کسورات آنها هر ساله از ایران تأمین می شد.

در ماه اوت سال 1715 در زمان فتحعلی شاه قاجار به مناسبت روابط حسنه فی مابین دولت ایران و فرانسه یکی از نامی ترین اسبهای ایران به رسم پیشکش و هدیه به دربار ناپلئون بناپارت فرستاده شد و این همان اسبی است که ما در عکسهای ناپلئون او را سوار بر آن اسب سفید دیده ایم ، عکس این اسب توسط نقاشی به نام هوراس نقاشی شد.

اسم این اسب پر آوازه (جهان پیما ) بود و پوست آن نیز اکنون در موزه لوور نگهداری می شود.

اسب و کرمانشاه:

در فرهنگ سینه به سینه مردم کرمانشاه آمده است که نام این شهر کرمادشاه ( پسر شاه ماد ) بوده است چرا که این شهر ولیعهد نشین بوده و مرکز حکومت مادها در آن زمان هگمتانه – اکباتان یا همدان کنونی بوده است . در دشت مادی دشت که امروزه به آن ماهیدشت گفته می شود و در چند کیلومتری کرمانشاه واقع است ، مرکز پرورش اصلی اسب هوخشتر پادشاه مادی بوده است.

ایلخی معروف کرمانشاه خیرالله خان سرتیپی بود که در منطقۀ میان دربند در کوههای بیستون بوده است . گله خیرالله خان در حدود 50 الی 60 سال حدود 1000 رأس می رسد که اکثر آنها دارای یال و دم سفید رنگ بودند و به همین خاطر معروف به تیره یال و دم سفید سرتیپی معروف شده بودند. که البته از آن نژاد بسیار کم باقی مانده است.

تیرۀ دیگری از نژاد اسب های کرد به نام افشاری و جاف معروف بود که متعلق به منطقه کردستان بود ولی بعلت ورود هجوم اسبهای آلوده  عرب عراقی تماماً از بین رفته که به جرأت می توان گفت حتی یک رأس اسب خالص در منطقه کردستان و مخصوصاً در شهرستان سنندج وجود ندارد.

تیره بعدی اسب کرمانشاه معروف به سنجابی بود که در دشت سرسبز و سطح سنجابی توسط مرحوم دکتر کریم سنجابی و عسگر خان سنجابی نگهداری می شوند تعداد آن ها به 2500 رأس می رسید که به علت شیوع طاعون اسبی بیشتر آنها از بین رفتند.

به طور کل از نژادهای اسب ایرانی می توان به نژاد کرد، عرب ایرانی، اصیل ایرانی، ترکمن و کاسپین ( خزری) را نام برد.پیشینیان برای اسبهای خود احترام ویژه ای قائل بوده اند به شکلی که صاحب اسب تا 12 نسل از نژاد پیشین اسب خود را می شناخته و هنگام مرگ اسبش بسیار غمگین می شده چرا که اسبش را حیوانی نجیب می شناخته است اما به توصیه همان پیشینیان به هنگام عصبانیت و خشم این حیوان نجیب، نزدیک شدن به آن توصیه نمی شود.

دوباره بایستی متذکر شویم که اسب در روزگاران قبل از ماشین و در تمام دنیای پیش و بعد از اسلام بعنوان یک ابزار ارزشمند بوده است به شکلی که انسان جان و جسم خود را به شهامت و استقامت این حیوان می سپارد . در این سبقتهای تاریخی و قهرمانی های تاریخ ساز این اسب اصیل ایرانی بود که که تا آتن پیشرفت و نادرشاه افشار تمدن ایران را بر پشت همین اسب اصیل ایرانی نهاد و به هندوستان برد و عباس میرزا توسط همین اسب 17 شهر قفقاز را باز پس گرفت.

صنعت اسب و پتانسیل بالای اشتغال‌زایی

صنعت اسب در دنیا همیشه یکی از صنایع پول ساز با گردش مالی بالا بوده است چون از یک سو افراد بسیاری به نگهداری و پرورش اسب علاقه‌مند بوده‌اند و در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند و کم‌کم آن را به شکل اقتصادی در آورده‌اند و برای آن با تبلیغات و رسانه‌های جمعی بازار‌ ايجاد کرده‌اند که ‌اين بازار به سرعت به سمت حرفه‌اي شدن پیش می‌رود و از سوی دیگر دولت‌ها همیشه در حال گسترش فعالیت‌های مرتبط با اسب بوده‌اند از دو منظر؛ یکی سرگرمي‌ و دیگری اشتغالزایی.

جنبه سرگرمي‌گاه استفاده‌های سیاسی نیز در بر داشته است بدین صورت که با‌ ايجاد مسابقات و کمک به تولید و ‌ايجاد رقابت بین تولید‌کنندگان از اسب به‌ عنوان یک ابزار ساده و کم هزینه برای سرگرم کردن مردم استفاده کرده است. و از دیدگاه دیگر بخش اشتغالزایی‌، صنعت اسب یکی از صنایع بسیار اشتغالزا است از تولید تا نگهداری و آموزش اسب برای مسابقات و خدمات وابسته و تولید لوازم سوارکاری که هنوز به صورت دستی تولید می‌شوند و فروش بالایی هم دارند. البته ‌اين بدان معنی نیست که نباید با تکنولوژی در تولید پیش رفت.

در‌اين مقاله به بررسی وضعیت اقتصادی کشورهای آمريكا و روسیه که دو کشور مهم و تاثیرگذار در زمینه مرتبط با بازار و اشتغال اسب هستند پرداخته مي‌شود تا در فرصتی دیگر به‌اين مهم پرداخته شود که چرا با وجود سفارشات موکد دینی به ورزش اسب‌سواری،‌ اين ورزش و صنعت وابسته به آن چندان جدی گرفته نمي‌شود.

پرورش اسب در ایران

اسب را که به احتمال قوي مي توان زيستگاه و برخاستگاهش را ايران بدانيم در تمام ادوار تاريخي همواره در زندگي و در کار و در جنگ يار و ياور ما بوده و هنوز هم هست. کشور ما با وجود وضعيت اقليمي، اجتماعي و اقتصادي و بنا بر اقتضاي وضع و هدف پرورش دهندگان اسب داراي اشکال گوناگون مديريت پرورش اسب و اسبداري مي باشد.

در حال حاضر مديريتهاي ناظر بر توليد، اقتصاد، نگهداري و پرورش اسب به شرح زير است:

الف) پرورش اسب به شيوه عشايري: عشاير کشور ما بنا به اقتضاي وضع و به لحاظ سنت آبا و اجدادي به نگهداري و پرورش اسب اقدام و معمولا" بسته به وابستگيهاي آبا و اجدادي خود به ايل، عشيره و طايفه، نژاد و تيره، اسب خاصي را پرورش مي دهند، همانگونه که در خوزستان در نژاد برخي از قبايل عرب منطقه و از جمله ميرها، سنجابي ها و جافها در مناطق اسب کردي (کردستان، کرمانشاه و ...) و تراکمه در ترکمن صحرا.

ب) پرورش اسب در روستاهاي کشور: روستاييان کشور ما از چند جنبه اقدام به پرورش اسب مي نمايند، از جمله آنها:

۱- پرورش اسب به منظور سواري: عده اي از روستاييان کشور ما از چند جنبه اقدام به پرورش يک و يا دو یا سه سر اسب جهت سواري پرورش مي دهند.

۲- پرورش اسب به منظور کره کشی و فروش مازاد توليد براي کسب درآمد: اين شيوه پرورش بيشتر در روستاهاي کردستان، کرمانشاه، آذربايجان غربي، خوزستان، گرگان و گنبد رايج بوده و در اين شيوه معمولا" روستاييان براي کره کشي و تکثير، اسبي را از نژاد خالص نگهداشته و از ماديانها کره کشي کرده و مازاد توليد خود را به معرض فروش مي گذارند.

۳- پرورش اسب به منظور توليد استر، قاطر و خرپوزگي: در اين شيوه که معمولا" پرورش اسب توام با پرورش الاغ مي باشد معمولا" روستايي و به عبارتي مدير توليد اقدام به قاطرکشي نموده و توليدات خود را در مناطق مختلف کشور به فروش مي رساند. از نمونه هاي بارز اين نوع مديريتهاي پرورشي روستايي (کره بند) برازجان واقع در استان بوشهر، مناطق قاطر کشي استانهاي آذربايجان، خراسان، لرستان، کردستان و اشگورات مازندران و گيلان مي باشد.

۴- پرورش اسب به منظور کار: در بعضي از روستاهاي کشور که داشتن خودرو براي روستايي مستلزم تخصيص سرمايه و هزينه بالا مي باشد از کار اين حيوان و نتاج آن براي:

- حمل محصول غله، شالي و ديگر توليدات از مزرعه به سر جاده.

- به منظور شخم در مزارع کوچک و مزارعي که ماشين آلات قابليت انعطاف و کفايت مانور اسب را ندارند.

- براي حمل کود، بذر و نشا به مزرعه و شاليزار که به علت عدم وجود راه ارتباطي ماشين رو و يا علل ديگر منجمله گل و لاي، رفت و آمد خودرو به مزرعه غير ممکن است.

- براي حمل محصول از مراتع و مزارع و جنگلهايي که راه ماشين رو نداشته و يا حمل محصول با ماشين به لحاظ قيمت گران تمام مي شود.

براي حمل و نقل وسايل معيشتي روستاييان به مرکز دهستان، به ويژه در مواردي که هزينه حمل با ماشين مقرون به صرفه نيست.

- به منظور حمل بيمار در فصول سرد يا شبانگاه که روستاييان دسترسي به خودرو نداشته و فوريت مداواي بيمار ايجاد مي کند.

ج) پرورش اسب در شهرها و شهرستانها: در حال حاضر در شهرها پرورش دهندگان اسب به منظورهاي ذيل اقدام به پرورش و نگهداري اسب مي نمايند.

۱- پرورش اسب به وسيله موسسات و نهادهاي دولتي: ارتش جمهوري اسلامي ايران، سپاه پاسداران جمهوري اسلامي ايران، وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح، نيروهاي انتظامي کشور، اداره کل سوارکاري و پرورش اسب و ديگر نهادها و موسسات دولتي پرورش دهندگان اسب مي باشند.

۲- صاحبان اصطبلها و باشگاههاي خصوصي:

اهداف اين مديريتها عبارتند از: شرکت در مسابقات ورزشي مانند کورس، درساژ، پرش، چوگان، سوارکاري و صحرانوردي. بديهي است شرکت در مسابقات در انحصار اين گروه نبوده و ديگر پرورش دهندگان و صاحبان اسب نيز در اين مسابقات شرکت مي کنند.

آموزش سوارکاري به اشخاص مبتدي و تامين سرويس سوارکاري براي سوارکاراني که عاري از اسب شخصي مي باشند.

پانسيون کردن اسبهاي اسبداراني که فاقد اصطبل بوده و براي نگهداري اسب خود نياز به اصطبل دارند.

پرورش اسب به صورت تک اسبي، دو اسبي و يا چند اسبي در باغات و اصطبلهاي شخصي و خصوصي افراد به منظور سواري، شکار، سرگرمي، تفريح و مسابقه

ايجاد تفريحات سالم در پارکها و تفرج گاهها

کره کشي و ازدياد و توليد اسب و فروش آن

تلفيقي از موارد ياد شده به ويژه خريد و فروش و دلالي اسب

د) پرورش اسب به منظور تحقيقات و اصلاح نژاد: اين شيوه پرورش اسب که طبق برنامه مشخص اصلاح نژادي و به نژادي و حفظ ژنهاي مطلوب نژادي و تکثير آن انجام ميگيرد. براي حفظ کفايت علمي و فني در صلاحيت مديريتي مراکز تحقيقات و اداره کل پرورش و اصلاح نژاد دام، معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزي بوده و يا با نظارت مستقيم اين اداره کل به وسيله بخش تعاوني و خصوصي اداره انجام مي گيرد.

ايران در آينده نزديك به يك كشور مطرح در عرصه اسب دواني و قطب صادرات اسب تبديل خواهد شد. ايران از امكانات و توانمنديهاي بالايي در عرصه پرورش اسب مسابقه برخوردار است و مي‌تواند از طريق پرورش، نگهداري و صادرات اسب، برگزاري مسابقات منطقه‌اي در رشته‌هاي استقامت و پرش و فعاليت باشگاهها، هزاران فرصت شغلي ايجاد كرده و درآمدهاي فراواني بدست آورد. سواركاري امروزه يك صنعت و ورزش پولساز در جهان است كه سالانه ميلياردها دلار درآمد براي كشورهاي فعال در اين عرصه به همراه دارد. به عنوان نمونه  آمريكا كه از اين ناحيه سالي ‪۳۰ ميليارد دلار و ژاپن ‪ ۲۲ميليارد دلار عايدي بدست مي‌آورند. اين درآمدها  ناشي از برگزاري مسابقات اسبدواني، خريد و فروش اسبهاي مسابقه و نيز خدمات نگهداري و پرورش آنان است و در صورت برنامه‌ريزي درست، سواركاري در ايران مي‌تواند از نظر "پولساز بودن" و "جاذبه" جاي فوتبال را بگيرد.از طرفی سواركاري از ورزشهاي مورد تاكيد اسلام است و در فرهنگ ملي ايرانيان نيز اسب و اسب‌سواري جايگاه والايي دارد .

نحوه اصلاح نژاد و پرورش اين اسب ها، توليد اسب هاي مرغوبي را باعث شد که هم در زيبايي و تناسب و هم در توان و قدرت نمونه بودند. اين گروه که به نام اسب عرب ايراني معروف مي باشد، با وجود همه ضربه هايي که ديده همچنان تا روزگار ما باقي مانده است و از ذخاير ارزشمند ژنتيکي کشورمان محسوب مي شود.

اسبهاي ايراني داراي پنج نژاد شامل اسبچه خزر،اسب اصيل عرب كه خاستگاه ايراني دارد، اسب كرد ،اسب تركمن و اسب دره‌شوري می باشد. در حال حاضر، بيش از ‪ ۱۲۰هزار اسب در كشور وجود دارد كه ‪۱۵ هزار راس از آنان براي فعاليت ورزشي ثبت شده است. اسب به عنوان قويترين حيوان جهان پس از فيل شناخته مي‌شود و تخمين زده مي‌شود در كل دنيا ‪ ۷۵۰ميليون راس از آن زندگي كند. شمار نژادهاي شناخته‌شده اسب را در جهان ‪ ۳۰۰نوع میباشد . سرعت اسبهاي ايراني  ‪ ۸۰كيلومتر و در صورت توجه به ورزش سواركاري، ما مي‌توانيم به ركورد اين رشته در جهان كه ‪ ۱۲۰كيلومتر است، دست يابيم . شانس دستيابي ايران به مدال در رشته پرش هم در مسابقات جهاني سواركاري، بسيار است.

در حال حاضر ‪ ۱۵۰باشگاه سواركاري در كشور وجود دارد كه از اين تعداد، تهران با ‪ ۸۰باشگاه در صدر نشسته است و يزد با ‪ ۲۵باشگاه دومين جايگاه را در اين زمينه در كل كشور دارد. در پرورش اسب عرب نيز خوزستانيها در كشور از همه فعالترند اما باز هم در اين زمينه، يزد صاحب جايگاه دوم در ايران است.  ورزشكاران اسب سوار تهراني در رشته پرش از ديگر سواركاران كشور جلوترند ولي در رشته استقامت، "لرها" مقام اول را دارا می بشند ..

طرح "شناسايي ژنتيكي اسبها" (ژنوتايپينگ) از چند سال پيش در مورد اسبهاي عرب و اسبچه خزر آغاز شده است و اين طرح بزودي در مورد اسب كرد، تركمن و دره‌شوري نيز به اجرا درخواهد آمد. مشكل قرنطينه اسبهاي ايراني نيز سال گذشته حل شد و سواركاران ايراني براي نخستين‌بار پس از انقلاب اسلامي توانستند در مسابقات خارج از كشور شركت كنند. هم‌اينك مشكل قرنطينه اسبها در مهرشهر كرج و كيش حل شده است.  

آشنايي با قوانين پرورش اسب

 اولين صادرات ايران به اروپا و به ويژه به انگلستان و فرانسه اسب بوده و اين كار در دوره ي قاجار به وقوع پيوسته است.

اسب هاي اصيل ايراني از قبيل: تركمن، كردي و قره باغي و اسبچه خزر پس از اينكه به عنوان دام طبقه بندي شدند، برنامه ريزي هايي از طرف معاونت امور دام براي پرورش و اصلاح نژاد آن به عمل آمد. همچنين چند سالي است كه صادرات گوشت اسب نيز به صورت موفق در كارنامه كشور ما قرار دارد.

پرورش اسب مي تواند به منظور بهره برداري به صورت واحدهاي پرورش و اصلاح نژاد اسب يا به صورت كانون هاي سواركاري و مراكز نگهداري اسب يا به صورت واحدهاي تكثير اسب و استر (ايلخي محدود) يا به صورت واحدهاي تربيت اسب يا به صورت واحدهاي نگهداري سيلمي يا به صورت كره كشي انجام گيرد. در صورت توام بودن فعاليت هاي ورزشي و پرورشي بايد مجوزهاي لازم را از سازمان تربيت بدني و معاونت امور دام كسب نمايند.

ضوابط صدور پروانه تاسيس واحدهاي پرورش اسب

1ـ ظرفيت: ظرفيت واحدهاي پرورش اسب جديدالتاسيس به شرح زير تعيين مي شود:

ـ واحدهاي پرورش و اصلاح نژاد اسب: حداقل ظرفيت 8 و حداكثر ظرفيت 30 سر ماديان.

ـ واحدهاي تكثير اسب و استر (ايلخي محدود): حداقل ظرفيت 12 ماديان و 2 سيلمي و حداكثر 300 سر.

ـ واحدهاي نگهداري سيلمي: حداقل ظرفيت 5 و حداكثر 20 سر.

2ـ زمين: حداقل زمين مورد نياز جهت تاسيس واحدهاي پرورش اسب سه برابر مساحت زيربنا تعيين مي گردد.

اين مساحت اضافي كه معادل سه برابر مساحت مسقف و حدود 100 مترمربع به ازاي هر سر مي باشد، به منظور گردشگاه در نظر گرفته مي شود.

در خصوص پرورش، نگهداري، اصلاح نژاد و همچنين تكثير اسب و استر به صورت ايلخي محدود، به ازاي هر سر ماديان و كره به ميزان هزار مترمربع چراگاه مصنوعي در نظر گرفته مي شود.

چراگاه هاي طبيعي نيز مي توانند بر اساس امكانات متقاضي و ضوابط خاص خود، مورد استفاده و بهره برداري قرار گيرند.

3ـ نقشه جايگاه: جهت نگهداري و پرورش اسب، نقشه تيپ براي ظرفيت 8 سر ماديان و 2 سر سيلمي در اقليم معتدل، به شرح منظم به نظام طراحي، پيش بيني و ترسيم شده است.

مباني محاسباتي نقشه تهيه شده بر حسب يك سر ماديان تعيين مي شود و متوسط مساحت زيربناي مفيد مورد نياز يك سر 6/31 مترمربع مسقف و 5/32 مترمربع غير مسقف، به شرح زير مي باشد:

مقدار زير بناي مورد نياز جايگاه سيلمي در واحدهاي پرورش اسب، برمبناي زير محاسبه و به ميزان كل زيربناي تعيين شده يك واحد پرورش اسب با هر ظرفيتي اضافه مي گردد.

از 50 سر ماديان به بالا، تعداد سيلمي توسط كميسيون صدور پروانه استان و با توجه به ديدگاه كارشناسان مربوطه تعيين و بر آن اساس، ميزان مورد نياز مشخص و به كل زيربنا اضافه مي شود.

در خصوص واحدهايي كه نگهداري اسب در آنها به صورت اصطبل جمعي صورت مي گيرد، مساحت جايگاه هاي ياد شده، به دو سوم كاهش مي يابد.

در خصوص واحدهايي كه نگهداري اسب در آنها به صورت ايلخي و به شكل پادوك صورت مي گيرد، مساحت جايگاه هاي ياد شده، به يك دوم كاهش مي يابد.

4 ـ فواصل: رعايت فواصل در مورد واحدهاي پرورش و اصلاح نژاد اسب و واحدهاي نگهداري سيلمي، به منظور اصلاح نژاد، مطابق واحدهاي اصلاح نژادي در جدول فواصل مي باشد. رعايت فواصل در مورد ساير واحدها، مطابق واحدهاي پرورش چهارپايان داشتي است.

محل نگهداری اسب

از آنجائی كه اسب بیشتر اوقات شبانه روز را در اصطبل بسر می برد محل نگهداری او باید دارای شرایط زیر باشد :

استانداردهای محل نگهداری اسب

اصطبل:

از آنجائی كه اسب بیشتر اوقات شبانه روز را در اصطبل بسر می برد محل نگهداری او باید دارای شرایط زیر باشد :

۱) آفتابگیر باشد ، تا هم خود اسب و هم محیط اطراف او در معرض تابش نور خورشید بوده و در معرض امراض ناشی از عدم تابش نور قرار نگیرد. اسب بطور مداوم خود را تخلیه میكند و محیطی مناسب برای رشد و نمو میكروبها بوجود می آورد و میكروب امراضی از قبیل كزاز در محیط آلوده اصطبلی بدون نور آفتاب ، براحتی زندگی می كنند.

۲) دارای فضای كافی بوده تا اسب براحتی در آن گردش كرده و بخوابد و بلند شود . اسبها در صورت احساس امنیت و داشتن فضای كافی براحتی می خوابند .

۳) حرارت ثابتی داشته باشد .

۴) دیوارهای آن از مصالحی ساخته شده باشد كه در اثر سایش اندامهای اسب با آنها ،او را زخمی نكند .

۵) آخورها و كف آن قابل شستشو باشد و هر چند روز یكبار بخصوص آخورها ، تمیز شوند . بستر نرم و پوشیده از كلش یا خاك اره باشد تا براحتی قابل حمل و نقل بوده و هرچند روز یكبار تعویض شوند .

۶) درب و یا دربها به اندازه كافی فضا برای ورود و خروج اسب داشته باشند .

۷) حصارهای بین اتاقكها طوری تعبیه شوند كه اسبها براحتی یكدیگر را دیده و از مصاحبت با یكدیگر لذت ببرند .

مزرعه ، پادوك یا مرتع: اسبها باید مدتی آزادانه در مرتع ، مزرعه ، پادوكها رها باشند . گذشته از علف كه غذای طبیعی اسب است ، وقت گذرانی در محوطه باز به او آرامش می دهد . بعضی از اسبها به طور دائم آزاد هستند و برخی به تناوب ، هفته ای یا ماهی را آزادانه سر می كنند . اسبهای درون اصطبلی كه تمام مدت هم زیر فشار كار هستند معمولا تعطیلات خود را در محوطه آزاد می گذرانند . مهم نیست اسب چه مدت آزاد باشد ، مهم این است كه اطمینان داشته باشیم حصار محوطه ای كه در آن رها شده ایمن است.

آنچه را كه باید درفضای آزاد مد نظر داشت ، قبل از آنكه اسب را رها كنیم نكاتی زیر است :

۱) حصار

دو نكته اساسی دررابطه با حصار وجود دارد ، اول اینكه به اسب آسیب نرساند ، دوم امكان فرار نداشته باشد . حصاری كه به درستی تعبیه نشده است ، اسب را به مخاطره انداخته ، به او آسیب هم می زند . هر حصار نا امنی ممكن است باعث شود تا اسب با پریدن از روی آن ، شكستن آن یا فشار و پائین كشیدن آن ، فرار كند .

۲) حصارهائی كه پایه های عمودی و اتصال های افقی چوبی دارند

این نوع حصارها گرانترین و بهترین نوع حصار محسوب می شوند . در این نوع حصارها دو یا سه نرده روی دو پایه نصب می شوند . این نوع حصارها پس از نصب باید به درستی نگهداری شده و هر پایه یا نرده شكسته بلافاسله ترمیم و یا جایگزین شود . چوب های این نوع حصار باید ایزوله شوند تا در مقابل هوا و جویدن اسب مقاومت كنند.

۳) پایه های چوبی و سیم:

هزینه این نوع حصارها كمتر است. ممكن است ردیف بالا را نرده چوبی استفاده كرد و یا سه یا چهار ردیف

سیم از روی هر پایه عبور داد . سیم ها باید به خوبی كشیده شده و روی هر یك از پایه ها محكم شوند . ارتفاع سیم ردیف زیرین از زمین در حدود ۴۵ سانتیمتر است تا اسب نتواند دست و پای خود را از زیر رد كرده و گیر بیفتد. اگر ارتفاع سیم زیرین بیش از حد باشد ، ممكن است اسب سر خود را هم از زیر آن رد كند .

۴) حصار های الكتریكی:

این نوع حصارها بیشتر برای تفكیك استفاده می شود و زمانی كاربرد دارد كه اسب از وجود آن آگاه بوده و به عملكرد آن پی ببرد .

در این نوع حصارها احتمال خطر برای انسان و بخصوص اطفال وجود دارد . بهترین روش نمایان كردن چشم انداز آنست كه در فواصلی علامتی از پارچه یا پلاستیك به آن وصل می كنند .

۵) درختچه

این نوع حصار باید به اندازه كافی انبوه باشد تا امكان فرار را از اسب بگیرد و در عین حال باید در تعبیه درختچه هائی استفاده كرد كه سمی نبوده و تیغ و خار آنها اسب را به خطر نیاندازد . از این نوع حصارها بعنوان سرپناه هم می توان استفاده كرد .

۶) دیوار

عرض و ارتفاع این دیوارها باید طوری باشد كه هم جلوی پریدن اسب از روی آنها را گرفته و هم در اثر لگد زدن نریزد .

حصارهای نامناسب عبارتند از :

۱) حصارهای توری

این نوع حصارها اسب را ترغیب می كنند كه دست یا پای خود را داخل آن فرو كرده و گیر بیفتد.

ویا حصارهائی كه پایه های نرده مانند نوك تیز دارند و نرده های آن هم سیمی است ، سرهای نوك تیز پایه های این نوع حصارها اسب را زخمی میكنند.

۲) سیم خاردار

از این نوع حصارها در اغلب مراتع استفاده می شود . اگر اسب خود را برای خاراندن به خارهای این سیم بمالد زخمی می شود . اگر از این نوع حصار استفاده كردید باید از استحكام سیم ها بطور دائم اطمینان داشته باشید. سیم ها باید محكم و كاملا كشیده شده باشند . اگر سیم از جای خود رها و آزاد شود ، به دو ردست و پای اسب پیچیده و آن را به شدت زخمی می كند. اطراف خارجی حصار هم باید بطور دائم مراقبت شود تا علوفه در دسترس اسب به هنگام كشیدن سرش به بیرون برای چریدن آنها سمی نبوده و آسیب رسان هم نیستند. هر نوع نارسائی در حصار باید به فوریت برطرف شود .

۳ )دروازه

دروازه باید به اندازه كافی عریض باشد تا اسب ها و خودروها یه راحتی از آن عبور كنند و همواره در شرایط مناسب باشد تا در استفاده از آن به زحمت نیفتیم . دروازه باید طوری تعبیه شود كه انسانها به عبور از روی آن تشویق نشوند . اینگونه دروازها گاهی از لولا و یا از جا در رفته غیر قابل استفاده می شوند . چفت ها باید بالا و پائین تعبیه شود تا در لنگر نیاندازد.

موقعیت قرار گرفتن درب ورودی برای دسترسی بسیار اهمیت دارد . درب ورودی كه رو به جاده ای پر رفت و آمد تعبیه شده چندان قابل توجه نیست . برای عبور و مرور اسبها ایجاد خطر كرده و دزدی اسب را هم ساده تر می كند .

دسترسی به درب ورودی باید راحت ، ساده و دارای امنیت كافی باشد .

جايگاه اسب در تمامي شرايط آب و هوايي مختلف ضمن داشتن دماي منااسب بايد عاري از رطوبت باشد و در عين حال براي تامين و حفظ بهداشت، سلامتي و قابليت باروري بايد از تهويه و روشنايي خوبي نيز برخوردار باشد. در تهيه نقشه و احداث جايگاه اسب موارد زير مورد توجه قرار مي گيرند:

1- محل احداث جايگاه

2- محاسبه زير بناي جايگاه

3- ديوار، سقف و پوشش لازم

4- بخش هاي مختلف جايگاه و آخور ها

5- تهويه جايگاه

6- بستر

اين محل بايد خشک، نفوذ ناپذير و بلندتر از سطح هم جوار باشد. جايگاه اسب بايد پشت به جهت وزش بادهاي محلي، نزديک جاده ارتباطي مناسب، دور از مراکز جمعيت انساني و صنعتي باشد ضمن آنکه در مسير حوادث طبيعي نباشد و نکته قابل توجه آنکه آب آشاميدني مناسب داشته باشد. بسته به شرايط محيطي، ساختمان و بافت جايگاه و جهت آن فرق مي کند. در محاسبه زيربناي مفيد جايگاه کوچکي و بزرگي اسب، جنس اسب، نحوه بهره کشي از اسب و نحوه استقرار يا مجزا کردن اسبان از هم مورد توجه قرار مي گيرد. در محاسبه سطح جايگاه اسبان موارد زير مورد توجه قرار مي گيرند و ابعاد مورد نظر از اهميت خاصي برخوردارند: طول غرفه (اصطبل)، عرض غرفه، عرض راهرو جايگاه و کانال ادرار و ارتفاع جايگاه.

طول غرفه اسب بايد به نحوي باشد که نه مدفوع اسب به راهرو ريخته شود و نه اينکه دست و پاي حيوان درون کانال ادرار فرو رود. عرض نيز به شکلي مي باشد که تغذيه و مراقبت از حيوان را آسان نمايد و موجب راحتي آن در پس و پيش گردنش باشد و حيوان بتواند به راحتي پاهاي خود را دراز کند.

مساحت غرفه براي اسبهاي سواري حدود ۱۰، براي ماديان و سيلمي حدود ۱۲، براي ماديان آبستن ۲۰ و براي ماديان و کره ۲۱/۵ مترمربع مناسب است. بين غرفه ها ديوارهاي ضخيم و به ارتفاع ۱۴۵ سانتي متر به اضافه ۱ متر شبکه سيمي روي آن جهت ديدن اسبها توسط يکديگر ساخته مي شود.

در به عرض ۱۱۰ و ارتفاع ۲۴۰ سانتي متر به صورت لولايي مناسب است. راهروي سرويس دهي بايد حدود ۲/۵ تا ۳ متر باشد و در انتهاي آن در دو لنگه با ارتفاع ۳ متر نصب مي گردد. آخور در ديوار سمت راهرو و آبشخور در گوشه مقابل آن در ديوار روبروي در ساخته مي شود. ارتفاع آخور بسيار مهم است. ارتفاع لبه جلويي آن حدود ۰/۶۵ قد اسب، ارتفاع کف نصف قد مناسب است هرچند که امروزه آخورهاي کوتاه و نزديک زمين با ارتفاع کم توصيه مي شود.

از مهمترين موارد قابل توجه در ساخت جايگاه که متأسفانه در ايران توجه چنداني به آن نمي شود، ارتفاع سقف است که بايد به اندازه اي بلند باشد که تهويه به خوبي انجام شده و دماي جايگاه حتي در گرمترين شرايط حدود ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتي گراد باشد و براي اين منظور مي توان جايگاه را به ارتفاع حدود ۴ متر ساخت. پنجره هاي جايگاه بايد به نحوي باشد که در هنگام باز بودن، جريان هوا، کوران، ايجاد نکند. بهترين نوع پنجره براي تامين اين منظور پنجره هاي کلنگي مي باشد. پنجره ها بايد نزديک سقف باشند تا نور خورشيد مستقيما" به چشمهاي اسب نتابد. زين خانه، درمانگاه، انبار مواد غذايي، خانه هاي کارگري، دفتر اداري، رستوران و ... با توجه به اندازه مجموعه در محل مناسب ساخته مي شود.

از ديگر قسمت هاي يک اسبداري گردشگاه (پادوک) هاست که ابعاد خاصي ندارند و بسته به تعداد اسب ساخته مي شوند. مساله بسيار مهم در ساخت اين قسمت بستر آن است که مي تواند مخلوطي از خاک اره با شن يا ماسه باشد ضمن اينکه بايد زه کشي مناسبي نيز داشته باشد، همچنين قسمتي از آن مسقف باشد.

در باشگاه هاي سوارکاري مانژ از اهميت خاصي برخوردار است. انواع و ابعاد مانژها شامل:

مانژ بيضي (۴۰(۲۰*، گرد (قطر۲۴)، مانژ تمرين (۶۰*۴۰) مانژ مسابقه (۸۰*۶۰ يا بزرگتر)، درساژ (۴۰*۲۰ يا ۶۰*۲۰)، چوگان (۱۸۵*۲۷۵متر) است. بستر مانژها معمولا" از ماسه به همراه خاک اره با زير سازي مناسب ساخته مي شود.

بد نیست بدانید سرفصل های موجود در طرح توجیهی تولید ادوات و تجهیزات کشاورزی  به شرح زیر است:

:: فصل اول : آشنایی با اسب

1-1- هدف ا ز اجرای طرح

1-2- معرفی محصول

1-2- تاریخچه پرورش اسب           

1-3- خاستگاه و تکامل اسب           

1-4- صنعت اسب و پتانسیل بالای اشتغال‌زایی

1-5- نژادهای مختلف اسب

1-6- پرورش اسب در ایران

1-6-1- آشنایی با برخی نژادهای اسب در ایران

:: فصل دوم : آشنایی با پرورش اسب

2-1- آشنايي با قوانين پرورش اسب

2-2-1- محل نگهداری اسب

2-2- تغذیه اسب

2-2-1- منابع خوراک

2-2-2- تنظيم جيره

2-2-3- تغذیه اسب های بیمار

2-3- تولید مثل اسب

2-4- چگونگی انتخاب اسب

فصل سوم: محاسبات مالی

3-1- شرايط عملياتي طرح

3-2- برآورد هزینه های سرمایه گذاری

3-2-1- زمين محل اجراي طرح

3-2-2- هزینه های محوطه سازي و اجرای ساختمان

3-2-3- تأسيسات و تجهيزات

3-2-4- مادیان ها و تجهیزات

3-2-5- وسايل حمل و نقل

3-2-6- تجهيزات اداري و كارگاهي

3-2-7- هزينه هاي قبل از بهره برداري

3-3- هزينه هاي ثابت طرح

3-4- برآورد هزينه هاي جاري طرح

3-4-1- مواد اوليه

3-4-2- بر آوردحقوق و دستمزد پرسنل

3-4-3- برآورد میزان انرژی و آب مصرفی

3-4-4- استهلاك و تعمير و نگهداري

3-5- جدول هزينه هاي ثابت و متغير توليد

3-6- برآورد میزان سرمایه در گردش طرح

3-7- جدول سرمايه گذاري

3-8- هزینه تولید سالانه

3-9- برآورد نحوه مشارکت

3-10- پیش بینی فروش کالا           

3-12- شاخص های مالی طرح

3-13- جدول محاسبه سود و زیان طرح

شرکت بهبود صنعت آمادگی خود جهت تهیه طرح توجیهی پرورش اسب را اعلام می دارد

هم اکنون سفارش طرح طرح توجیهی پرورش اسب دهید

 جهت سفارش این طرح توجیهی اینجا کلیک کنید.

استفاده از کلیه مطالب این سایت برای عموم آزاد می باشد ، فقط در راستای حفظ زحمات تیم تولید محتوی ما خواهشمندیم در صورت برداشت از این محتوی لینک ما را درج نمایید. باسپاس