سال 1385 است. شرکتهای بسیاری به ارایه خدمات هاستینگ می پردازند، قیمتها حساب و کتابی ندارد و برخی قیمتها هنوز هم نجومی است. وب جان گرفته است، تجربه خدمات گیرندگان بیشتر شده است. آنها جور دیگری سور پریز می شوند.

وب فارسی رشد کرده است، خدمات دهندگان و خدمات دهندگان حرفه ای تر شده اند. به اعتقاد من "سرویس گیرنده امروز نمی خواهد  همانند یک اکانت به وی نگریسته شود بلکه می خواهد شریک تجاری قلمداد شود." طبق آماری که در سایت webhosting.info منتشر شده است تعداد شرکتهای فعال در بازار هاستینگ ایران که حداقل به 50 سایت خدمات میزبانی وب ارایه می دهند، 157 مورد برآورد شده است. با ملاحظه شرایط سیاسی کشور و برخی دلایل فنی می توان به راحتی این تعداد را 200 شرکت برآورد کرد. عمده این شرکتها مجازی بوده و خدمات خود را به صورت نمایندگی فروش شرکتهای بزرگتر خارج از ایران و از طریق یک وب سایت ارایه می دهند.

بدون در نظر گرفتن تخصص این شرکتها و کیفیت خدماتی که ارایه می دهند می توان حدود 40 شرکت را بازیگران جدی بازار هاستینگ ایران دانست (گروه 40). هر یک از این 40 شرکت حداقل 500 سایت را میزبانی می کنند. آنها عموما مجازی نیستند و در اغلب موارد در داخل کشور حضور فیزیکی دارند. برای بررسی بهتر وضعیت گروه 40 و میزان کارایی آنها در بازار ایران، فعالیت شرکتهای مشابه در بازار سایر کشورها مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه 23 کشور به عنوان نمونه برگزیده شدند و نتایج زیر بدست آمد:

- به طور متوسط 10 شرکت دارای بالاترین سهم (گروه 10)، در مجموع 50 درصد کل سهام بازار را در اختیار دارند.

- حداقل یکی از 10 شرکت دارای بالاترین سهام از ccTLD کشور خود استفاده کرده است.

اما مقایسه این وضعیت با بازار ایران:

- در ایران 10 شرکت دارای بالاترین سهم در مجموع 36 درصد کل سهام بازار را در اختیار دارند.

به نظر مولف این مجموع سهام پایین، نبود یک شرکت پیشرو و یا گروه پیشرو را نشان می دهد. بازاری که تا حدودی ناپخته است و بازیگران بسیاری دارد. لذا در طول این مقاله اصرار شده است که آنها "شرکتهای دارای بالاترین سهم" خطاب شوند تا "شرکتهای برتر".

- هیچیک از شرکتهای دارای بالاترین سهم از دامنه .ir در سایت خود و یا name server ها استفاده نکرده اند. در حالیکه در سایر کشورهای بررسی شده به خصوص ایتالیا و ژاپن استفاده از .it و .jp بسیار پر‌رنگ است. در بررسی انجام شده تنها مصر، ایران، کانادا و آمریکا دارای این وضعیت بودند که برای آمریکا و کانادا عدم استفاده از .us و .ca منطقی است زیرا اصولا سرویسهای هاست آنها بین المللی است و همینطور می دانیم که .com را به صورت US Commercial تعریف می کنند.

این وضعیت در مورد ایران و مصر به شدت متاثر از میزان اعتماد افراد و شرکتها به قوانین حقوقی و حتی نظام سیاسی آنها است. به نظر می رسد باید مدیران NIC در ایران برای بالاتر بردن اعتبار دامنه های .ir فعالیتهای اعتماد آفرین بیشتری انجام دهند.

بازار هاستینگ ایران

برای تخمین بزرگی بازار هاستینگ در ایران باز هم از سایت webhosting.info کمک می گیریم. هر چند این سایت تلاش کرده است تا آمار دقیقی ارایه دهد اما استناد صرف به آن خالی از اشکال نیست. به عنوان مثال شرکتهای OURIRAN و MIZBAN در آمارهای آن به عنوان شرکتهای ایرانی در نظر گرفته نشده اند حال آنکه این دو در گروه 10 شرکت دارای بالاترین سهم قرار دارند.

در این مقاله تلاش شده است تا برخی از ابهامات سایت webhosting.info اصلاح شود تا در نهایت تخمین مناسبی از بازار ایران داده شود.

سایت webhosting.info تعداد دامنه های هاست شده از سوی شرکتهای ایرانی را نزدیک به 57000 دومین برآورد کرده است. با تصحیح این آمار و افزودن آمار مربوط به چند شرکت مهم که ایرانی در نظر گرفته نشده اند می توان این آمار را تا حداکثر 65000 دومین هاست شده افزایش داد.

در این محاسبه دامنه های .ir و همینطور دامنه هایی که مستقلا و بدون واسطه شرکتهای ایرانی هاست شده اند لحاظ نشده است. مرکز ثبت دامنه های دات آی آر (NIC.ir) تعداد دامنه های دات آی آر ثبت شده را حدودا 30000 دامنه اعلام کرده است .

با افزودن چاشنی خوشبینی می توان ادعا کرد 30 درصد آنها هاست شده اند. با این فرض می توان تعداد دامنه های مستقلا هاست شده و دارای هاست دات آی آر را 10000 دومین برآورد کرد.

بنابراین در حال حاضر در حدود 75000 سایت فعال ایرانی (هاست شده) وجود دارد. رشد تعداد دامنه های هاست شده در ایران نیز در حدود 1.5 درصد برآورد می شود.

استراتژی شرکتهای میزبانی وب

ادبیات مذاکره، نوع قیمت گذاری و استراتژی حضور گروه 40 در بازار انعطاف لازم را ندارد. بنابراین آنها در بهترین حالت موفق به حفظ تعداد هاستهای موجود خود می شوند اما در جذب مشتریان جدید شاید نسبت به شرکتهای کوچکتر بهتر عمل کنند (که باید نیز همینطور باشد) اما نسبت به گروه 40 موفقیت کمی دارند.

در حال حاضر اعضای گروه 40 سهام خود را افزایش می دهند و یا تثبیت می کنند. این وضعیت بیشتر به معنای حذف شرکتهای کوچک تر یا ادغام آنها در شرکتهای دیگر است تا گرفتن بازار از یکدیگر. هر چند خدمات گیرندگان زیادی در حال جابجایی سرویس خود بین گروه 40 هستند اما این جابجایی ها در مجموع نمی تواند شوکی به بازار وارد کنند.

به عبارت دیگر شرکتهای گروه 40 در زمین شرکتهای کوچکتر دقیقا به جنگ یکدیگر رفته اند و شاخ به شاخ شده اند. سهام گروه 10 در بازار در حال افزایش است و این بدان معناست که ورود شرکتهای جدیدتر با استراتژی های قدیمی سخت است و شرکتهای جدیدتر باید با استراتژی مارکتینگ جدید تری وارد بازار شود تا بتوانند سهامی برای خود دست و پا کنند.

در دو سال آینده تعداد شرکتهایی که دارای سهامی بین 1 تا 3 درصد هستند افت خواهد داشت و مطمئنا چند شرکت خواهند بود که با سهمی بیشتر از 6 درصد، فاصله محسوسی نسبت به سایر رقبا خواهند داشت. در این صورت گروه پیشرو شکل خواهد گرفت و رقابت آنها به نفع خدمات گیرندگان خواهد بود.

در شرایط کنونی اگر شرکتی قصد دارد برای در اختیار گرفتن سهم بالا وارد بازار شود و یا در تلاش است فاصله خود را با رقبای کنونی افزایش دهد بهترین راه حل پیش روی را باید برگزیند که اعطای نمایندگی فروش با شرایط ویژه به افراد و شرکتهای کوچکتر است.

در این رویه شرکتها باید با رویکرد سرمایه گذاری برای دو سال آینده استراتژی های خود را تدوین کنند. می توانند حتی به سود فکر نکند و یا سود کمی را نسبت به سایر فروشهای خود (فروش به خدمات گیرنده نهایی) در نظر بگیرند.

اگر در سالهای اخیر شرکتهای کوچک و جدید به رشد بازار پاسخ می دادند تا ضعف شرکتهای بزرگتر را پوشش دهند اکنون شرایط تغییر کرده است. قیمتها پایین تر آمده است و دیگر میزبانی سایتهای معدود مقرون به صرفه نیست و شرکتهای کوچکتر هم تمایل به فروش به صورت نمایندگی فروش دارند و بهبودی خدماتی که به نمایندگان فروش داده می شود نیز در رشد این تمایل موثر بوده است.

بازیگران بازار هاستینگ ایران

بررسی Name Server شرکتهای ارایه دهنده خدمات میزبانی وب در ایران ده شرکت دارای بیشترین سهم را به صورت زیر نشان می دهد:

شرکتهای دارای بیشترین سهم در بازار ایران*

PARSWEB.COM

7.5%

MIHANHOST.COM       

3.7%

OURIRAN.NET       

3.6%

PERSIANWEB.COM

3.5%

IRANHOST.COM

3.0%

FARAHOSTDNS.NET

2.8%

SGNETWAY.COM

2.4%

ARYANIC.COM

2.2%

MIZBAN.COM

2.0%

KARAHOST.COM

1.8%

*- آمار صد در صد دقیق نیست و جابجایی در رتبه ها، تغییر سهم در بازار و حتی خارج شدن یک شرکت از لیست گروه 10 محتمل است.

در نگاه اول به نظر می رسد PARSWEB بیشترین سهم را در بازار هاستینگ ایران دارد اما اگر جدول فوق را تا رتبه 40 ادامه دهیم مشخص می شود که در واقع بازیگر اصلی Ravand Cybertech Inc یا همان شرکت OURIRAN است که به عنوان دیتا سنتر به شرکتهای بسیاری از گروه 40 خدمات مادر ارایه می دهد. OURIRAN فعالیت خود را با شعار "بیایید بر سرتان کلاه بگذاریم" شروع کرد و تاکنون به خوبی توانسته است بر سر همه کلاه OURIRAN بگذارد.

در میان شرکتهایی که با خدمات گیرنده نهایی ارتباط دارند، پارس وب فاصله محسوسی با سایرین دارد. پارس وب اتفاقا این روزها تبلیغات گسترده ای را انجام می دهد که هزینه این تبلیغات خارج از بودجه متداول و گردش مالی شرکتهای ایرانی فعال در حوزه طراحی و میزبانی وب است. نوع فعالیت و استراتژی های این شرکت در بازار منتقدان جدی دارد. چند سال قبل این عنوان در اختیار SGNETWAY بود که اکنون به رده هفتم نزول کرده است.

اگر فعالیت OURIRAN را در نظر بگیریم می تواند الگوی مناسبی برای شرکتها در دادن نمایندگی فروش باشد. OURIRAN جایگاه خود را با دادن سرورهای اختصاصی و فراهم آوردن پهنای باند چند شرکت معتبر دیگر تثبیت کرده است. حال شرکتهای دیگر می توانند این نوع همکاری را با نمایندگان فروش خود تجربه کنند.

قیمت گذاری خدمات

هر چند کلاس کاری یک شرکت و کیفیت خدماتی که ارایه می دهد و حتی کلاس کاری مشتریان آن در قیمت گذاری ها تاثیر می گذارد اما در عین حال این موضوع نمی تواند دلیل قانع کننده ای برای ارایه خدمات به میزان 100± درصد از متوسط بازار باشد.

قضاوت درباره قیمتهای بالا و یا پایین شرکتها کار ساده ای نیست. استفاده غیر واقعی از عبارت "نا محدود" در ارایه سرویسها، نصب نرم افزارهای قفل شکسته ای همانند Daemon, SQL Server ، استفاده از سخت افزار نامرغوب، به کار گیری کارشناسان غیر متخصص، دریافت هزینه های پنهان (بلاک کردن دومین مشتریان (گروگان گرفتن دومین) برای ممانعت از جابجایی سرور، دریافت هزینه برای جابجایی سرور ...) و موارد بسیار دیگر بازار را غیر شفاف کرده است و خدمات گیرندگان را رنج می دهد.

برای مقایسه قیمت گذاری شرکتها، سرویس 500 مگابایت ویندوز شرکتها مبنای مقایسه قرار گرفت.

قیمتها از هر مگابایت 120 تومان تا هر مگابایت 1100 تومان متغیر است. این اختلاف قیمت بسیار فاحش است. اگر قیمتها را هماهنگ با قیمتهای رایج دنیا و کمی بیشتر از آن فرض کنیم یک سرویس 500 مگابایتی (مجموع فضای مورد استفاده در وب، ایمیل و پایگاه داده) با 10 گیگابایت پهنای باند که از سرویسهای متدوال برنامه نویسی، آماردهی و پایگاههای داده پشتیبانی می کند، قیمتی بین 50 تا 110 هزار تومان خواهد بود.

اما چه دلایلی در افزایش قیمتها نقش دارند؟

- ناتوانی شرکت در افزایش تعداد مشتریان که آنها را ناگزیر می کند هزینه ها را با مشتریان موجود جبران کند. مشتریان در صورت دریافت خدمات نسبتا مناسب و حتی با وجود ضعفهای آشکار و قیمت بالاتر ترجیح می دهند هاست خود را تغییر ندهند و دردسر جابجایی اطلاعات را نمی پذیرند.

- هزینه بالای پشتیبانی به دلیل حرفه ای کار نکردن

دلایلی همانند تبادلات ارزی ناخواسته به دلیل محدودیتهای کشور، عدم ارایه کنترل پنل، تبلیغات نسنجیده، نیروی فنی ناکارامد، آنلاین نبودن فعالیتها و وابستگی زیاد به تماسهای حضوری و تلفنی... در افزایش هزینه های جاری شرکتهای میزبانی وب موثر است. کیفیت سرویس اگر پایین باشد، مشکلات پیش روی مشتریان زیاد خواهد بود و هزینه پشتیبانی نیز بالاتر می رود.

- نبود پیشرو در بازار که به نوعی در کنترل قیمتها نقش ایفا کند.

- گردش نامناسب اطلاعات در بازار که فرصت مقایسه قیمتها را از بین می برد و رقابت را کاهش می دهد. این موضوع به دلیل رویه کاری خدمات گیرندگان است که هنوز بخش اعظم اطلاعات خود را در خارج از اینترنت می جویند.

هاستینگ داخلی

صحبت از  IDCهای داخلی می شود و اینکه سایتهای دولتی مجبور به هاست در داخل هستند. تغییر رویکرد شرکتها برای انتقال کسب و کار خود به IDC های داخلی در حد همان سایتهای دولتی خواهد ماند و بخش خصوصی به این سادگی به بستر فراهم شده در داخل اعتماد نمی کند همانطور که به دامنه های .ir اعتماد نکرده است.

شرکتهای دیگر نیز تلاش کردند تا چنین روندی را بومی سازی کنند اما در عمل هنوز هم با IDC های کانادا و آمریکا وابسته هستند. به عنوان مثال بزرگترین شرکتهای هاستینگ مالزی کمتر از 10.000 سایت را هاست می کنند در حالیکه بستر ارایه این خدمات در آنجا بسیار آماده تر از ایران است.

به نظر نمی رسد تا 5 سال آینده تغییر محسوسی در رویه جاری صورت پذیرد و سایتهای ایرانی همچنان مهمان سرورهای کانادا و آمریکا خواهند بود.

رنگ و بوی سیاست در کسب و کار میزبانی وب هم دیده می شود و اوضاع سیاسی منطقه و کشور در مسیر حرکت این خدمات نقش غیر قابل انکاری دارد.

نتیجه گیری:

بازار هاستینگ ایران هنوز گروه پیشتاز ارایه دهندگان خدمات را نیافته است و حداقل 10 شرکت به طور جدی در کورس رقابت برای کسب سهم بیشتر از بازار قرار دارند. قیمتها کاهش می یابد و شرکتهای کوچکتر رفته رفته حذف می شوند. این بازار آینده روشنی دارد و 10 شرکت برتر دو سال آینده سود زیادی را نصیب سهامداران خود خواهند کرد.

خدمات دیتاسنتر از جمله ملزومات رشد فناوری اطلاعات در یک کشور است. در حال حاضر کشور آمریکا با تعداد بیشتر از 900 دیتا سنتر که خدمات عمومی ارائه می کنند، زیرساخت های لازم برای میزبانی اطلاعات را کاملا فراهم کرده است و حجم قابل توجهی از اطلاعات وب سایت ها  را در کشور خود میزبانی می کند و از این حیث رقابت کاملا نابرابری را با سایر کشور ها دارد؛ این مهم ، زنگ خطری است که بسیاری از کشورهای جهان آن را دریافته اند و در پی تامین شرایط توسعه دیتاسنتر ها در کشورهای خود هستند. توجه مسئولین کشور به زیر ساخت های فناوری اطلاعات می تواند جایگاه ایران را در انتهای سند چشم انداز 1404 در میان کشور های منطقه متفاوت نگاه دارد. گفتنی است در حال حاضر خدمات مناسب دیتاسنتر در ایران فراهم نیست و کشورمان از این حیث به هیچ وجه جایگاه در خوری ندارد.