مزایای استاندارد های مدیریت محیط زیست ( EMS و ISO 14001 )
پیاده کردن استاندارد مدیریت زیست محیطی و اخذ گواهینامه ISO14001 برای سازمانها مزایایی به شرح ذیل دارد :
:: ساماندهی محیط کار وجلوگیری از آلودگی آن
:: ایجاد ارتباط بهتر با نهاد های قانونی و رعایت مقررات و قوانین زیست محیطی
:: کاهش هزینه ها به علت مدیریت منابع
:: پیشگیری از آلودگي محيط زيست در سراسر چرخه حیات محصول
:: حفظ منابع طبيعي
:: ايمني و بهداشت
:: مديريت پسماندها
:: كاهش مصرف منابع
:: بازيافت
:: توسعه پايدار
:: اثبات تعهد سازمان به مسئولیت اجتماعی
تاریخچه استانداردهای سری ISO14001
ایرانیان از دیرباز بر اساس آموزه های زرتشت به طبیعت احترام می گذاشتند بر اساس نوشته هردوت در حدود 2200 سال قبل ایرانیان هرگز عناصر چهار گانه مقدس خود شامل آب ، هوا ، خاک و آتش را آلوده نمی کردندو آن را گناهی بزرگ می دانستند . اگر یک پارسی می خواست دست خود رابشوید هرگز دست آلوده خود را وارد آب رودخانه ها و یا چشمه نمیکرد بلکه مقداری آب برداشته و دست خود را درکنار رود یا چشمه می شست ، پارسیان شکنجه حیوانات و یا کشتن آنها را به قصد لذت مجاز نمی دانستند .
اما انسان در طی قرن بیستم بیشترین صدمه را به محیط زیست وارد کرده است . با هشدار اندیشمندان اولین قدم ها برای جلو گیری از آلودگی و حفظ محیط زیست در 1964 و توجه جهانی به و ضعیت محیط زیست بیانیه کنفرانس جهانی محیط زیست انسانی موسوم به بیانیه استکهلم در 1972 با شعار تنها یک کره مسکونی در26 اصل صادر شد. درهمان سال سازمان حفاطت از محیط زیست ایران با تغییر ساختار سازمان شکاربانی و نظارت بر صید ایجاد شد .
درسال 1989 قطعنامه حفاظت از آب و هوا در چهل وچهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد.
پس از آن بیانیه ریو معروف به دستور کار 21 در سال 1992 در کنفرانس بین المللی محیط زیست و توسعه صادر شد.
در 6 آوریل 1992 موسسه استاندارد بریتانیا BSI استاندارد BS 7750 تحت عنوان سیستم مدیریت محیط زیست منتشر کرد که تا آوریل 1993 اجرای آزمایشی آن پایان یافت و در سال 1994 نسخه نهایی آن برای صدور گواهینامه مدیریت EMS بوسیله شرکتهای گواهی دهنده CB صادر شد. سایر کشور ها نیز بلافاصله اقدام به استاندارد هایی شبیه آن نمودند مثلا فرانسه استاندارد AFNOR 30-200 و ایرلند جنوبی استاندارد IS 310 را منتشر و اجرا کرد.
سازمان جهانی استاندارد سازی در سال 1993 با تشکیل کیته فنی 207 تحت ریاست کشور کانادا اولین گام را برای تدوین یک استاندارد جهانی مدیریت محیط زیست EMS برداشت و در سال 1996 اولین سری این استاندارد ها را تحت عنوان ایزو14001 منتشر نمود .
در سال 2004 استاندارد ISO 14001 برای اولین بار مورد ویرایش قرار گرفت ، اما استاندارد ISO 14001 : 2004 تفاوت زیادی با استاندارد ISO 14001: 1996 نداشت و بیشتر به شفاف سازی و انطباق با استاندارد ISO9001 پرداخته بود .
کمیته TC 207 اقدام به تدوین استانداردهای زیست محیطی سری ISO 14000 به تعداد 22 استاندارد نموده که بخشی از آن به شرح ذیل می باشد :
:: استاندارد ISO 14001 سیستم مدیریت زیست محیطی
:: استاندارد ISO 14004 راهنمایی و الزامات برای بهبود عملکرد سیستم مدیریت محیط زیست
:: استاندارد ISO 14010 ممیزی زیست محیطی شامل اصول کلی ISO/CD 14010 روشهای اجرایی ISO 14011 – 1 ضوابط ISO 14012
:: استاندارد ISO 14044 راهنمای ارزیابی چرخه حیات محصول
:: ارزیابی چرخه حیات استاندارد ISO 14040
:: استاندارد ISO 14048 فرمت مستند سازی ارزیابی چرخه حیات محصول
:: استاندارد نشانه گذاری محیط زیست ISO 14020
:: استاندارد نشانه گذاری زیست محیطی ادعای زیست محیطی اعلام شده توسط سازمان ISO 14021
:: استاندارد علائم نشانه گذاری زیست محیطی ISO 14022
:: استاندارد علائم نشانه گذاری زیست محیطی آزمایش و روشهای تایید ISO 14023
:: استاندارد ارزیابی عملکرد محیط زیستی ISO 14031
:: ISO 14050 اصطلاحات و تعاریف محیط زیست
:: استاندارد ISO 14060 راهنما در مورد جنبه های زیست محیطی در استانداردهای محصول
:: استاندارد ISO 14062 جنبه های زیست محیطی در طراحی و توسعه محصول
روش گرفتن گواهینامه مدیریت محیط زیست ISO 14001
برای گرفتن این استاندارد سازمان ها ابتدا باید به کمک یک مشاور واجد شرایط اقدام به طرح ریزی و استقرار یک سیستم مدیریت زیست محیطی بر مبنای استاندارد بین المللی ISO 14001 نمایند.
یکی از مهمترین امور در طرحریزی سیستم مدیریت زیست محیطی ارزیابی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی و پس از آن روش کنترل ریسکهای مربوط به آن و یا روشهای کنترل عملیات می باشد روش های مختلفی برای ارزیابی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی وجود دارد که در دوره های آموزشی تجزیه و تحلیل خطر و ارزیابی جنبه های ریست محیطی شرکت آگرین سیس تدریس می شود .
پس از استقرار سیستم و انجام یک دوره ممیزی داخلی و بازنگری مدیریت و اطمینان از مناسب بودن سیستم از یک شرکت گواهی دهنده CB معتبر مانند شرکت ASYS یا سایر شرکت های گواهی دهنده مانند TUV توف ، IMQ , BV, SGS , SQS , DNV برای انجام ممیزی دعوت به عمل می آید .
این شرکت پس ازانعقاد قرارداد اقدام بررسی مستندات در مرحله اول نموده و درصورت نیاز بازدیدی را از محل سازمان به عمل خواهد آورد . و یک گزارش به مدیریت سازمان در ارتباط با وضعیت طرحریزی سیستم ارائه میکند .
درمرحله بعدی شرکت گواهی دهنده ISO 14001 اقدام به برنامه ریزی انجام ممیزی نهایی بر مبنای استاندارد ISO 19011 می نماید و برنامه ممیزی را برای کارفرما ارسال می دارد .
درصورت توافق کارفرما ممیزی در تاریخ تعیین شده مطابق برنامه با توجه به الزامات ISO14001 و سایر الزامات قانونی قابل کاربرد بر اساس استاندارد ISO19011 انجام شده و گزارش ممیزی تهیه و به کارفرما ارائه می شود.
درصورت تایید سیستم صدور گواهینامه مدیریت محیط زیست بر مبنای استاندارد ISO 14001
خواسته ها و الزامات اساسی استاندارد های EMS و ISO 14001 چیست ؟
الزامات استانداردهای مدیریت زیست محیطی EMS از جمله ایزو 14001 شامل موارد ذیل است :
:: شناسایی نیازمندی های قانونی
:: شناسایی جنبه ها اثرات و خسارت های زیست محیطی
:: ارزیابی و مستندسازی موارد محیط زیستی
:: ارزیابی عملکرد در برابر استاندارد ها و قوانین و استانداردهای درون سازمانی
:: روشهای اجرایی و رویه های زیست محیطی
:: شناسایی خط مشی ها و روش های اجرایی مربوط به مسائل زیست محیطی در مورد پرسنل ، پیمانکاران و خریدها
:: بازخور بررسی مشکلات قبلی زیست محیطی
ساختار و الزامات استاندارد ISO14001:2004 :
استاندارد ایزو 14001 براساس چرخه PDCA ( چرخه دمینگ ) تدوین شده
فاز طراحی
در اولین گام سازمان اقدام به بررسی وضع موجود نموده پس از آن یا توجه به نتایج بدست آمده مدیریت خط مشی زیست محیطی را تدوین میکند پس از تدوین خط مشی ریست محیطی نوبت به طرح ریزی سامانه مدیریت می رسد در این فاز
:: شناسایی جنبه ها و پیامد های زیست محیطی
:: شناسایی الزامات قانونی و مقررات محیط زیستی
:: ارزیابی جنبه ها و پیامد های زیست محیطی
:: تدوین اهداف کلان وخرد و برنامه های زیست محیط
فاز اجرا و عملیات شامل موارد ذیل می باشد:
:: منابع، وظایف، مسئولیت و اختیار
:: صلاحیت، آموزش و آگاهی
:: ارتباطات
:: مستندسازی
:: کنترل مستندات
:: کنترل عملیات
:: واکنش و آمادگی در شرایط اضطراری
فاز بررسی
:: پایش واندازه گیری
:: ارزیابی انطباق
:: عدم انطباق، اقدام اصلاحی و اقدام پیشگیرانه
:: کنترل سوابق
:: ممیزی داخلی
فاز اصلاح و بهبود
:: بازنگری مدیری
لازم به ذکر است در حال حاضر استاندارد ISO 19011 برای ممیزی سیستم های مدیریت کیفیت و محیط زیست مورد استفاده قرار می گیرد .
