در همین ارتباط مدیر عامل شرکت مشاور سرمایه گذاری آرمان آتی اظهار داشت: رفتار سرمایه گذاران تحت تأثیر عوامل متعددی است که در دو سطح خرد و کلان تقسیم بندی می شود. از جمله عوامل مربوط به الگوی رفتار فردی سرمایه گذاران به جنسیت، سن، سابقه سرمایه گذاری، شغل و سطح درآمد، تحصیلات و ثروت آنها بر می گردد که آثار و نتایج آن را می توان به وضوح در تحقیقات مختلف صورت گرفته مشاهده کرد.

سعید اسلامی بیدگلی افزود: به عنوان مثال خانم ها در سرمایه گذاری های خود نگاهی بلندمدت تر را نسبت به آقایان داشته و به عبارتی ریسک گریزترند. افراد جوان تر نیز ریسک پذیری بیشتری دارند، بطوریکه با افزایش تعداد سرمایه گذاران جوان در بازار، خود به خود میزان ریسک پذیری در معاملات افزایش می یابد. ضمن اینکه سرمایه گذاران جوان با استفاده از سیستم های آنلاین به معاملات کوتاه مدت تر و روزانه بیشتر دامن می زنند.

وی در بیان عوامل اثرگذار در سطح کلان نیز گفت: در این رابطه می توان به متغیرهایی همچون چشم انداز آتی، ثباب اقتصادی، سطح تحلیل سرمایه گذاران و نیز بازارهای جایگزین بورس اشاره کرد. چراکه وقتی نوسان در سایر بخش های اقتصادی زیاد باشد، به طور طبیعی باعث می شود نرخ بازده مورد انتظار سرمایه گذاران از بازار سرمایه نیز افزایش یابد که این امر به مفهوم افزایش ریسک و تعداد دفعات معاملات به ویژه در بازه زمانی کوتاه مدت است.

این کارشناس ارشد مسایل اقتصادی به تورم و حجم نقدینگی بالای موجود در کشور اشاره کرد و اظهار داشت: آنچه در ادبیات اقتصادی ایران رواج یافته، نقدینگی سرگردان است که منجر به چرخش سرمایه ها میان بازارهای مسکن، طلا، ارز و نیز بورس گردیده و در بازار سهام نیز نقدینگی های وارد شده بین صنایع مختلف دست به دست می شود. این اتفاق بیانگر آن است که سرمایه گذار چشم اندازی از آینده ندارد و ترجیح می دهد از فرصت های آنی موجود استفاده کند.

اسلامی بیدگلی نکته دیگری را نیز یادآور شد و عنوان کرد: مسئله دیگری که به بروز این رفتارها در بازار سرمایه ایران منجر شده و به آن آسیب می زند، پایین بودن سطح تحلیل هاست، بطوریکه هنوز هم بسیاری از سرمایه گذاران، تحلیلگران و کارشناسان شاخص P/E را به عنوان شاخص محرک قیمت در بازار می بینند. در این هنگام اتخاذ دید کوتاه مدت در ارایه تحلیل ها و عدم وجود مدل های بلندمدت، سرمایه گذاران را به استفاده از مدل های کوتاه مدت موجود ترغیب می کند و وقتی تعداد زیادی تنها با مدل های محدود اقدام به سرمایه گذاری کنند، خود به خود رفتارهایی در بازار به چشم می خورد تا اکثر افراد در یک بازه زمانی به صنعتی خاص هجوم برده و در مدتی کوتاه از آن خارج می شوند؛ به عبارتی رفتار گله واری در بورس تشدید می شود.

مدیر عامل شرکت مشاور سرمایه گذاری آرمان آتی به تصحیح زیاد میزان سودآوری شرکت ها در بازار سرمایه ایران نسبت به سایر بازارهای استاندارد جهانی اشاره کرد و تأکید داشت: در شرایطی که نوسان متغیرهای اقتصادی بالا باشد، سودآوری شرکت ها نیز بسیار دستخوش تغییر می شود که در نتیجه آن سرمایه گذار به اطلاعات بنیادی منتشر شده اعتماد نمی کند. بنابراین فرد ترجیح می دهد از بستر اطلاعاتی موجود نهایت منفعت را کسب کند. از این رو این نیاز احساس می شود تا با اندیشیدن تدابیری در بازار سرمایه ایران بحث شفاف سازی و تورش اطلاعات کاهش یابد.

وی عوامل سیاسی را نیز در غالب شدن رفتارهای کوتاه مدت میان سرمایه گذاران مؤثر دانست و عنوان کرد: گرچه تمام بازارهای سرمایه جهانی تحت تأثیر عوامل سیاسی هستند، اما بازار سرمایه ایران بسیار بیشتر از این بحث متأثر می شود. این امر موجب می گردد سهم ها با وجود برخورداری از وضعیت بنیادین مناسب چندان در کوتاه مدت مورد توجه قرار نگرفته و حرکت های سفته بازانه با حجم زیادی در بورس مشاهده شود.

این کارشناس ارشد مسایل اقتصادی عملکرد سرمایه گذاران نهادی را نیز به عنوان دیگر موردی برشمرد که به بروز این الگوهای رفتاری در بازار دامن می زند.

به اعتقاد وی تشدید حرکت سرمایه گذاران نهادی به سمت انجام معاملات به صورت روزانه، موجب می شود تا سرمایه گذاران خرد نیز بر این موج سوار شده و کوتاه مدت فعالیت کنند. حال آنکه برای سرمایه گذاران نهادی دو نقش نظارتی و اطلاعاتی در نظر گرفته می شود و این نوع فعالیت از سوی بزرگان بازار وضعیت را بدتر می کند.

وی  در بیان راهکارهایی برای ممانعت از این شاخه به آن شاخه پریدن سرمایه گذاران در صنایع مختلف بورسی اظهار داشت: اولین راهکار این است که سازمان بورس نسبت به پیش بینی های شرکت ها حساسیت بیشتری نشان دهد، چراکه نوسان بالای اطلاعات و برآورد ناشران برای بورس آسیب زننده است.

اسلامی بیدگلی در خاتمه سخنان خود بر لزوم ارایه تحلیل های قوی تر از سوی مطبوعات و سرمایه گذاران نهادی به بازار سرمایه تأکید کرد و گفت: تمام راهکارهای ارایه شده تنها در بستر این است که چشم انداز اقتصادی بازار سرمایه ایران با ثبات باشد؛ وگرنه سرمایه گذار ترجیح می دهد همچنان نوسان گیری کرده و از فرصت های آنی استفاده کند.

در ادامه، یک کارشناس بازار سرمایه پیرامون نگاه کوتاه مدت سرمایه گذاران به ویژه در این روزهای بورس در گفتگو با خبرنگار ما عنوان کرد: به طور کلی برای موفقیت در بورس های بزرگ و با حجم اطلاعاتی زیاد، سه عامل در موفقیت یک معامله گر نقش دارد؛ عامل اول دانش مالی و اقتصادی و تجربه فرد که برای شناسایی عوامل تأثیرگذار بر بورس، پوشش ریسک های مختلف، ارزش گذاری سهام، تابلو خوانی و ... نیاز است. دوم مدیریت سرمایه که برای تعریف درست حد زیان و سود، حفظ سرمایه اولیه و توجه به عامل Drawdown، توجه به اثر کارمزد و احتمالات آماری در زمان تصمیم‌گیری به خرید و یا فروش، و ... بسیار مهم است.

محسن عسگری در بیان عامل سوم نیز گفت: سومین موضوع که از دیدگاه بسیاری از متخصصان اهمیت آن کمتر از دو عامل اول نیست، مدیریت احساسات می باشد که لازمه آن شناخت احساسات منحصر به فرد معامله گر در بازار مانند ترس، طمع، ایده آل گرایی، خشم و ... در شرایط مختلف بازار است.

وی ادامه داد: در واقع هر سرمایه‌گذار سه نوع برتری رقابتی در بورس می تواند داشته باشد؛ برتری تحلیلی، اطلاعاتی و رفتاری که بحث مزیت های رفتاری به نوعی محیط بر سایر عوامل است.

این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: تقریباً 20 سالی است که رشته‌ای تحت عنوان روانشناسی اقتصادی یا عصب شناسی اقتصادی (Neuroeconomics) در دنیا مطرح شده و هدفش نزدیک کردن فاصله بین علوم مرتبط با مغز و اعصاب و نظریه های مالی و اقتصادی است تا افراد درک بهتری از انتخاب های مالی به دست بیاورند. این رشته مکانیسم های زیر بنایی زیست شناختی و روان شناختی گرایش ها و تصمیم گیری های سنجیده و نسنجیده اقتصادی و مالی را توضیح می دهد.

وی افزود: در واقع نتایج حاصل از تحقیقات این رشته بر روی معامله گران در بازارهای مختلف بورس دنیا نشان داده که تصمیمات سرمایه گذاران به شدت به شرایط روحی و جسمی فرد و موقعیت و شرایطی که وی در حال انجام معامله است، بستگی دارد. در واقع هورمون های مختلفی که در مغز هنگام تبدیل به سود و یا زیان شدن موقعیت ها ترشح می شود و یا میزان این هورمون ها زمانی که فرد اقدام به خرید و یا فروش می کند، بسیار بر ریسک پذیری، زیان گریزی و رفتارهایی متفاوت با دانش و تجربه فرد تأثیر می گذارد. در صورتی که فرد شناختی نسبت به سیگنال ها و تأثیراتی که این هورمون ها بر رفتار و عملکرد فرد در بازار می گذارد نداشته باشد، حتماً تحت تأثیر منفی آنها قرار خواهد گرفت.

عسگری با اشاره به اینکه خوشبختانه در سال های اخیر پیشرفت های زیادی در بورس ما از لحاظ ابزار، اندازه بازار و مخصوصاً دانش بورسی اتفاق افتاده، عنوان کرد: به جرعت می توان گفت دیگر با روش ها و مدل های سنتی نمی توان اقدام به معامله کرد و نتیجه مطلوبی گرفت. شاید دلیل اصلی اینکه در برهه های زمانی مختلف بسیاری از افراد وارد بازار شده و پس از مدتی با زیان برای همیشه از بازار خارج شده‌اند همین باشد. مدل ها و روش های تحلیلی مختلفی طی کلاس ها و دوره ها در مراکز آموزشی و یا نهادهایی که اقدام به فرهنگ سازی و آموزش می کنند به سهامداران آموزش داده شده و می شود که بسیار عالی است و باز جای توسعه دارد؛ اما متأسفانه در بحث آموزش های رفتارشناسی معامله گری، مدیریت احساسات، و اصول «مکانیزم موفقیت ذهن»، علم سایکوسایبرنتیک، هنوز اهمیت و ضرورت آن در بازار سرمایه ما دیده و کار نشده است.

وی در ادامه سخنان خود گفت: بد نیست در اینجا به چند مثال در خصوص رفتارهای سرمایه گذاران در مواجهه با موقعیت های مختلف در بازار سهام بپردازیم.

فرض کنید در سبد سهام فردی، سهامی که 200 تومان خریداری شده قیمت آن در حال حاضر 400 تومان شده باشد و سهام دیگری که 500 تومان خریداری شده، قیمت آن 400 تومان شده باشد، یعنی اولی همراه با سود و دومی در ضرر است. هشتاد درصد معامله گران سهام اولی را می فروشند، حتی اگر پتانسیل رشد باز هم داشته باشد. از نظر روانشناسی ترس سهامداران از ضرر، بسیار بیشتر از علاقه آنها به سود است. یکی دیگر از دلایل آن نیز این است که اکثریت افراد دوست ندارند مسئولیت و خطای تصمیم گیریشان را بپذیرند و مثلاً با اضافه کردن بدون برنامه به موقعیت های متضرر خود، دنبال شانسی برای فرار از اشتباهشان هستند. قبول اشتباه در خرید یا فروش یه سهم از لحاظ روانی برای معامله گر مستلزم تحمل فشارهای زیادی است که اعتماد به نفس و تصمیمات بعدی او را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد و در صورت تکرار این اتفاق معامله گر را دچار افسردگی و سرخوردگی در بازار خواهد کرد. بنابراین بدون مدیریت این احساسات فرد معامله‌گر در بازار به شدت تحت تأثیر روندهای كوتاه مدت قرار می گیرد.

وی همچنین ابراز داشت: مثال دیگر اینکه به کرات دیده شده، سهمی که قیمت آن 200 تومان است بسیاری به آن نگاه هم نمی کنند، اما تحت شرایط و وضعیت یکسانی از لحاظ بنیادی، قیمت سهم پس اینکه آرام آرام رشد کرد و به 400 تومان رسید، برای سهم صف خرید تشکیل می شود.‌ دلیل اصلی آن را می‌توان در یکی از ویژگی های رفتاری رایج ما ایرانی ها جستجو کرد و آن پیرو بودن در انتخاب ها است. یعنی تأیید دیگران هرچند افراد غیر متخصص، در تصمیم گیری ما بسیار تأثیرگذار است.

این کارشناس بازار سرمایه به رفتارهای احساسی و بدون برنامه سرمایه گذاران طی سال های اخیر اشاره کرد و گفت: با نگاهی دقیق تر و از این زاویه به اتفاقات روزانه معاملات سهام طی چند سال اخیر مشاهده می کنیم که نشانه های ملموسی از عدم توجه و ضعف معامله گران و تصمیم سازان ما دیده می شود. به عنوان مثال جابه جایی های بدون دلیل و بعضاً در فواصل های زمانی کم پول از سهام شرکت های یک صنعت به صنعت دیگر نشانه ای از وجود نقدینگی سردرگم، بدون برنامه و از همه مهمتر بدون کنترل احساسی است. نگرانی از دست رفتن فرصت ‌های کسب بازده و یا گیر افتادن در یک سهم بسیاری را وادار به خرید و فروش های عجولانه کرده است و یا تجهیز نقدینگی های چند برابری در روزهای قبل از عرضه های اولیه مثال دیگری از این فشارهای روانی است.

وی افزود: متأسفانه باید گفت افراد حقیقی با سرمایه های نه چندان بالا بیش از سایر بازیگران بازار دچار آسیب های مالی و روحی شده و این موضوع مستلزم یه برنامه ریزی آموزشی جدی و در سطح وسیع است. در حال حاضر طبق آمار اعلام شده 70 درصد تعداد معاملات از طریق سامانه های آنلاین انجام شده که در کل 30 درصد از حجم معاملات را تشکیل می دهد. تبلیغات گسترده کارگزاری ها در خصوص استفاده از معاملات آنلاین طی سال های اخیر و آسان بودن دریافت مجوز معاملات برخط بدون وجود آموزش های اولیه اجباری (البته منظور آموزش نحوه وارد کردن سفارش و انجام معامله نیست) و به حال خود گذاشته شدن افراد در برابر ریسک های پیش بینی نشده می تواند به پیچیدگی تصمیم گیری در بازار بیافزاید.

وی در خاتمه سخنان خود عدم انجام اقدامات مؤثر و پایه ای برای ممانعت از بروز چنین رفتارهایی در بازار سرمایه ایران را یادآور شد و گفت: مدت ها است که توصیه به پرهیز از رفتارهای احساسی یکی از بخش های ثابت تمامی تحلیل ها و مصاحبه های تحلیل گران، مسئولان و صاحب نظران بورسی شده، اما همچنان باید گفت جای برخی اقدامات ریشه ای و پایه ای در بازار سرمایه ما در این زمینه خالی و مغفول مانده است و امید آن می رود که مسئولین امر برای رفع نتایج و آثار ناشی از مشاهده چنین رفتارهایی در میان سرمایه گذاران، تدابیری اندیشیده و راهکارهایی عملی ارایه کنند.

منبع : بورس نیوز