چراکه ایران نیز بر این مهم تاکید دارد که عضویت در سازمان تجارت جهانی به عنوان فرصتی برای پیشرفت در عرصه اقتصادی ضرورتی غیر‌قابل انکار است. بحث جهانی‌سازی و بهره‌مندی از تجارت در مقیاس‌های وسیع و مولفه‌هایی از قبیل یکسان‌سازی تعرفه‌ها، حذف تعرفه‌های زائد و لحاظ برخی تعرفه‌های ترجیحی برای برخی از کشورها، از جمله موارد ضروری و لازمی است که باید پیگیری شود و این امر با عضویت ایران در WTO میسر می‌شود.

هرچند با گذشت چهار سال از ارائه درخواست عضویت ایران به این سازمان و با وجود تامین شروط این سازمان، هنوز کارگروهی برای آغاز مذاکرات الحاق ایران تشکیل نشده است، اما مسئولان مهم‌ترین دلیل این موضوع را، رابطه نه‌چندان خوب جامعه بین‌الملل از لحاظ سیاسی با ایران دانسته و به نظر می‌رسد، سازمان تجارت جهانی تمایلی به پذیرش ایران ندارد. البته شاید بتوان این طولانی شدن فرآیند الحاق را فرصتی دانست تا اقتصاد کشور ما خود را برای این تغییر ساختار آماده و شرایط ورود به سازمان تجارت جهانی را احراز کند، چراکه اگر بدون آمادگی وارد این عرصه شویم، بدون شک لطمه‌هایی که از حضور در این سازمان جهانی بر بدنه اقتصاد کشور ما وارد می‌شود، بیشتر و سنگین‌تر از مزیت‌های آن است. از این‌رو بر آن شدیم تا به بررسی بیشتر فرصت و تهدیدهای این مهم در گفت‌و‌گو با مسئولان و کارشناسان بپردازیم.

در قدم نخست، محمدرضا ایزدیان مدیر‌کل برنامه‌ریزی تجاری سازمان توسعه تجارت ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار گسترش‌صنعت، به بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای الحاق ایران به این سازمان پرداخت. وی که معتقد است، به‌طور تقریبی همه دنیا در تجارت، تحت پوشش سازمان تجارت جهانی فعالیت می‌کنند، این سازمان را موجودیتی می‌داند که ایران باید در همه برنامه‌ریزی‌های تجاری‌اش در سطح ملی و میانی آن را لحاظ کند.

ایزدیان با اشاره به این‌که در بحث کلان کارهای بسیاری برای الحاق به این سازمان صورت گرفته است، افزود: به دنبال بحران مالی و بروز برخی مشکلات در دنیا، مذاکرات ادواری این سازمان به‌خصوص در توسعه بخش کشاورزی با تاخیر روبه‌رو شد.

به گفته وی، ادوار مذاکراتی پنج سال گذشته سازمان تجارت جهانی در کشورهای مختلف دنیا در سال‌های اخیر به دلیل بحران مالی در جهان تا حدودی کند شد، با این وجود در بخش مهمی از تصمیم‌ها به‌خصوص بحث تعرفه‌ها تصمیم‌هایی گرفته شد که آثارش در تجارت جهانی محسوس است.

ایزدیان با اشاره به این‌که سهم قابل توجهی از بحران مالی در دنیا را تجارت جهانی در برگرفته است و به نوعی به آزادسازی تجارت مربوط است، افزود: بحث آزادسازی تجارت به نوعی موسسان و بنیانگذاران این موضوع را دربر گرفته است. برای نمونه در کاهش میانگین تعرفه‌های گمرکی، حذف یا کم اثر شدن برخی تعرفه‌های ترجیحی مثل طرح gsp  که برای طرح‌های توسعه‌ای در نظر گرفته شده، کمرنگ شده است.

وی در توضیح بیشتر این موضوع با تاکید بر این‌که این‌گونه تصمیم‌ها ساختار صنعت را در دنیا تغییر داده است، تصریح کرد: با کاهش امتیازهای خاص و سهمیه‌بندی‌ها و توسعه بحث آزادسازی عملا برخی کشورهای توسعه یافته محصولاتشان را ارزان‌تر از کشورهای در حال توسعه به اتحادیه اروپا صادر می‌کنند. این اتفاق برای کشورهای در حال توسعه، عواقبی همچون حذف سهمیه‌بندی، کاهش دسترسی به تولید و بیکاری را به دنبال داشته است.

  دشواری‌های عضویت در WTO

ایزدیان معتقد است: کشورهای متقاضی عضویت در سازمان تجارت جهانی برای انطباق قوانین داخلی خود با مقررات این سازمان با دشواری‌های زیادی روبه‌رو هستند و گاه مجبور به تصویب، تغییر و بازنگری هزاران قانون و لایحه حقوقی می‌شوند.

وی با اشاره به این‌که ایران نیز با الحاق به این سازمان پیامدهای آزادسازی تجاری در اقتصاد را خواهد داشت، ادامه داد: اما این پیامدها را می‌توان هم از نگاه مثبت و هم از نگاه منفی ارزیابی کرد. برای نمونه، فکر کنیم قرار است، در کشور با توفانی شدید روبه‌رو شویم که باید کشور را برای مقابله با آن آماده کرد. در این شرایط این توفان هم می‌تواند کشور را ویران کند و هم می‌توان با آماده کردن نیروگاه‌های بادی، از آن برق تولید کرد. در این شرایط، ما تهدید را به فرصت تبدیل کردیم.

ایزدیان با تاکید بر این‌که برای الحاق به سازمان تجارت جهانی باید در سطح میانی و بنگاه‌ها برنامه‌های استراتژیک و راهبردی تنظیم شود، اظهار کرد: نمی‌توان در تاریکی قدم برداشت و بدون برنامه‌ریزی تبعات منفی این الحاق قابل جبران نخواهد بود.

  مهم‌ترین فرصت‌ها

مدیرکل برنامه‌ریزی تجاری سازمان توسعه تجارت ایران در ادامه به تشریح عمده‌ترین فرصت‌های پیوستن ایران به WTO پرداخت و افزود: رونق سرمایه‌گذاری خارجی و امنیت اقتصادی بیشتر، بی‌اثر بودن تحریم‌های اقتصادی کشورهای خارجی، نفوذ در بازارهای جهانی، افزایش نقش سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در عرصه جهانی، از جمله مزیت‌های مهمی است که با عضویت در این سازمان می‌توان به آنها دست یافت. ایزدیان دست یافتن به این امتیازها را مشروط به برنامه‌ریزی استراتژیک برای تولید دانست و تاکید کرد: باید برنامه‌های راهبردی برای بنگاه‌ها تهیه شود تا تولید‌کنندگان مفهوم کلی تجارت در دنیا را درک کنند.

  مشکلات عدم الحاق

اسفندیار امیدبخش نماینده تام‌الاختیار WTO نیز درباره لزوم الحاق ایران به این سازمان بین‌المللی، اظهار کرد: کشورهایی که بدون پیوستن به WTO به فعالیت‌های اقتصادی و تجاری خود ادامه می‌دهند، در برخورداری از مزیت‌های مربوط به دسترسی به بازارهای کشورهای عضو این سازمان، حذف موانع گمرکی و تعرفه‌ای دچار مشکل شده و صادراتشان محدودتر و وارداتشان با هزینه بیشتری تامین می‌شود.

وی در تشریح بسترهای لازم برای الحاق ایران به WTO، گفت: توسعه سیاسی، احراز سهمی از تجارت جهانی، ایجاد شرایط تاسیس بنگاه‌های کوچک، اصلاح ساختار اقتصادی، رشد صنعت و بهبود تکنولوژی، اصلاح نظام ارزی، فعال کردن بخش خصوصی و ایجاد شرایط رقابتی، تربیت مدیران کارآفرین و حذف موانع غیر‌تعرفه‌ای و تعدیل تعرفه‌ها، از مهم‌ترین شرایطی هستند که ایران برای الحاق به این سازمان بین‌المللی باید کسب کند.

  چهار سال در نوبت عضویت

نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران نیز درباره پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی اظهار کرد: ایران در‌خواست عضویت خود را در آبان ۸۸ به WTO اعلام کرد و قاعدتا هر کشوری که می‌خواهد به این سازمان بپیوندد، دو هفته تا یک ماه پس از ارائه درخواست خود، کارگروه الحاق برای آن کشور تشکیل می‌شود.

پدرام سلطانی با بیان این‌که این کارگروه برای ایران از سال ۸۸ تاکنون تشکیل نشده است، بیان کرد: ایران در این موضوع در دنیا برجسته شده و تنها کشوری است که پس از گذشت چهار سال هنوز گروه کاری الحاق برای آن تشکیل نشده است.

وی با تاکید بر این‌که عضویت در سازمان جهانی تجارت فرآیندی زمانبر و طولانی است، تصریح کرد: تا زمانی که رئیس گروه کاری الحاق تعیین نشده، مذاکرات بین ایران و سازمان جهانی تجارت آغاز نمی‌شود؛ این در حالی است که روند مذاکرات حداقل دو سال به طول می‌انجامد.

سلطانی درباره دلیل اصلی عدم تشکیل گروه کاری الحاق برای ایران در سازمان تجارت جهانی‌، گفت: روابط نامطلوب سیاسی که در چند سال گذشته ایران با دنیا داشته، اصلی‌ترین دلیل برای عدم تشکیل گروه کاری الحاق ایران بوده است.

نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران ضمن اظهار امیدواری از این‌که در ماه‌های آینده خبرهای خوبی از مذاکره و الحاق ایران به این سازمان داشته باشیم، تصریح کرد: حمایت سیاسی برای انجام مذاکرات و وصول به مطالبات در سازمان ‌تجارت جهانی بسیار ضروری است و با تقویت روابط بین‌الملل می‌توان از حمایت‌های سیاسی برخوردار شد.

  لزوم ارتقای جایگاه تجاری

رئیس موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی نیز در ادامه این بحث با تاکید بر این‌که زمانی می‌توان جایگاه تجاری کشور را ارتقا داد و بهبود بخشید که آمادگی عضویت در WTO را کسب کنیم، به خبرنگار گسترش‌صنعت گفت:‌ی WTO یک نظام بین‌المللی جهانی است که مورد پذیرش دنیا قرار گرفته و ایران هم باید به قوانین این سازمان پایبند باشد. به گفته مهدی فتح‌اله، برای آمادگی پیوستن به این سازمان باید نکاتی را رعایت کرد که یکی از آنها توسعه تجارت مبتنی بر برنامه‌ها و مزیت‌های نسبی کشور است که اصل اول تجارت است.

وی ادامه داد: زیرساخت‌های کشور باید بر اساس استانداردهای بین‌المللی توسعه یافته باشند تا بتوانیم وارد این سازمان جهانی شویم. به گفته فتح‌اله، مباحث تجارت بین‌الملل تلاش برای تبدیل ایران به هاب تجاری منطقه (نقطه تجمیع و توزیع در منطقه) از دیگر راهکارهای ایران است و همچنین باید کریدورهای حمل و نقل و ترانزیت کشور را ساماندهی کرد. وی ادامه داد: توسعه و تقویت دیپلماسی تجاری، تمرکز بر شاخص‌های بین‌المللی تجاری، توجه به تسهیل تجارت و رفع موانع دست وپاگیر، از دیگر مواردی است که برای تحقق آن باید توانمندی‌های تولید را در بنگاه‌هایمان تقویت کنیم.

منبع: گسترش آنلاین نوشته مهدیه انوشه