معمولی ترین شتر مرغ دورگه گردن سیاه جنوب آفریقاست که دارای ژن هایی از گردن قرمز شمال آفریقا ، گردن آبی جنوب آفریقا و نیز زیر گونه عربی که در حال حاضر منقرض شده است . چگونگی ساختار و توسعه صنعت شترمرغ در سال 1996 در جمهوری آفریقای جنوبی ، نامیبیا ، زیمباوه ، کنیا ، اتیوپی ، امارات متحده عربی و استرالیا در این سایت مورد بررسی قرار خواهد گرفت .شترمرغ همواره نیروی اندیشه و خلاقیت بشر را از اعصار اولیه تا امروز بر انگیخته است .

از روزگار قدیم گوشت ، پوست ، پر و تخم های این حیوان به منظور تآمین غذا ، لباس ، ابزار و حتی لوازم تزیینی و زیور آلات مورد توجه انسان قرار داشته است . در اسپارت دوران باستان تخم شترمرغی به نمایش گذاشته شده است .

در آفریقای غربی اعتقادی وجود دارد که بر اساس آن تخم شترمرغ را دارای قدرت جادویی می دانند که از خانه ها در برابر صاعقه محافظت میکند . مصریان ، یونانیان و رومیان باستان به شکار شترمرغ می پرداختند .و علاوه بر استفاده از گوست ، پوست و پر آنها ، این پرندگان را رام می کردند و نگاه می داشتند .

 

اقلیم :

شترمرغ ها در کلیه اقلیم ها قابل زیست و نگهداری اند، از اقلیم های بسیار سرد مانند آلاسکا تا گرم و خشک مانند صحرای افریقا. اما هرچه به سمت اقلیم گرم و خشک پیش برویم کیفیت و کمیت محصولات تولیدی بهتر خواهد شد. تنها اقلیمی که برای پرورش شترمرغ توصیه نمی شود ( علی رغم آنکه در این اقلیم نیز تولید خود را ادامه می دهد) اقلیم گرم و مرطوب ( مناطق شرجی ) است زیرا تاثیر منفی بر تولید آن می گذارد.

 

روشهای پرورش:

1 - باز

2- نیمه باز

3 - بسته

 

مقید کردن و انتقال:

برای گرفتن شترمرغ به دو کارگر نیاز است که هریک کنار یکی از پاهای شترمرغ ایستاده و آنرا از زیر شکم و روی دم نگهدارند. از یک عصای سرکج مخصوص گرفتن گردن برای پایین آوردن سراستفاده می شود. هنگامی که منقار به سطح زانو رسید منقار پایین را با قرار دادن انگشت شست در آن به سمت پایین نگه می دارند. این کار مانع برخورد از روبرو با پاهای شترمرغ می شود. شترمرغ در این وضعیت برای درمانهایی مانند برچسب زدن، دارو دادن ، تزریق، خونگیری و معاینه نگه داشته می شود.

هنگام سوار کردن آنها به کامیون، ممکن است هل دادن آنها از پشت روی سطح شیبدار الزامی شود. شترمرغ های بالغ به کامیونهایی نیاز دارند که ارتفاع دیواره جانبی آنها 2/2 متر بوده و با سایبانی از جنس پارچه کنفی یا کرباس برای جلوگیری از آویزان شدن سرو گردن پوشانده شده باشد. کف کامیون معمولاً با ماسه، خاک یا علف و دیواره های جانبی با کیسه های پرشده از علف برای کم کردن صدمه به پرها و پوست پوشانده می شوند. پارتیشن هایی نیز داخل کامیون قرار داده می شوند که شتر مرغ ها را به گروههای 6 تایی تقسیم می کند و این کار مانع از دراز کردن پاهای شترمرغ و لگد شدن آنها می گرد.

 

روش باز:

نیاز به زمینی بزرگ به وسعت 40 هکتار است. غیر از هزینه خرید پرندگان که درتمام روشها معمول است، زمین مهم ترین نیاز عمده این روش است. شترمرغها تا حد امکان نزدیک زیستگاه طبیعی شان با حداقل دخالت انسان نگهداری شده و پرورش می یابند. مزیت اصلی روش باز، کاهش قابل توجه هزینه نگهداری شترمرغ های بالغ به مقدار زیاد است. همچنین در صورتی که شترمرغ ها خود تخمهایشان را جوجه کشی کنند، هزینه ای برای این کار صرف نشده ودر نتیجه هزینه های تولید بسیار پایین خواهند بود. از معایب این روش عدم کنترل و شناسایی شترمرغ ها و تخمهای تولیدی است.میزان مرگ و میر و تلفات به ویژه در میان جوجه ها به دلیل شکار آنها توسط حیوانات شکارچی بالاست.ضمناً گرفتن شترمرغ ها بسیار مشکل و پرهزینه است.

 

روش نیمه باز :

محدوده مورد نیاز برای این روش از 20 تا 60 هکتار متغیر است. شترمرغ‌ها در چراگاههای نسبتاً کوچک یا اراضی تقریباً 8 تا 12 هکتاری نگهداری می‌شوند. آنها توانایی گردش آزاد در محدوده ای معین را داشته و لذا بخشی از احتیاجات تغذیه‌ای آنها از این طریق تامین می شود. محل های خوراک دادن باید نزدیک حصارکشی دور چراگاه ایجاد شوند تا قابلیت دسترسی به غذا افزایش و اضطراب ناشی از ورود مکرر افراد به داخل چراگاه کاهش یابد.

 

روش بسته :

محوطه مورد نیاز برای این روش به طور معمول کمتر از 20 هکتار است که به چراگاههای کوچکی هریک به وسعت 2-1 هکتار تقسیم شده است. این روش به علت نیاز کم به زمین مطلوب است. با این حال دو اشکال اصلی این روش عبارتند از:

1ـ هزینه های بالاتر خوراک

2ـ هزینه حصارکشی زیاد

سرمایه گذاری مالی برای هر واحد زمین در این روش بالاتر از دو روش دیگر است. با این حال مزایای استفاده از روش بسته بسیار زیاد بوده و بر معایب آن غلبه دارد

مهمترین مزیت روش بسته آن است که کنترل کاملی بر تولید مثل از طریق ثبت دقیق تعداد تخمهای تولید شده توسط هر شترمرغ ماده و میزان باروری و جوجه درآوری وجود دارد. این رکوردها برای ارزیابی نهایی ارزش گله چه برای فروش مجدد، نگهداری برای تولید مثل ویا کشتار بسیار باارزشند. تولید مثل گزینشی شترمرغ ها بخوبی قابل انجام است. بعلاوه رکوردهای مصرف خوراک قابل نگهداری است و برای معاینه و مهار شترمرغ ها مشکلی وجود ندارد.

 

رفتارشناسی:

در محیط طبیعی شترمرغ در خارج از فصل تولید مثل گونه‌ای اجتماعی است و گروههایی از جنس و سنین مختلف را بویژه پیرامون چالابها تشکیل می‌ دهد. در این محیط ها شترمرغ با انواع گوناگون حیوانات روبروست و معمولا از برخورد نزدیک با سایر حیوانات پرهیز می کند و کمتر رفتار خشن نسبت به آنها ابراز داشته و در 75 درصد از موارد با چشم پوشی یا تحمل، با سایر حیوانات برخورد می کند.

طبق تحقیقات انجام شده رفتار تمیز کردن پرو بال در طول صبح بیشتر از بعد از ظهر بوده برعکس حمام خاک در صبح خیلی کم انجام می شود اما در طول بعد از ظهر بتدریج بیشتر شده و هنگام غروب به حداکثر می رسد.

رفتار رقص والتس که توسط شترمرغ ها ی در اسارت نیز اجرا می شود بیشتر هنگام خلاصی شترمرغ ها از ترس یا مدت کوتاهی پس از خروج آنها از محل نگهداری شبانه صورت می گیرد.

هنگام خواب، شترمرغ های بالغ مایلند سرشان را بالا نگهدارند در حالیکه جوجه های جوان دوست دارند در وضعیت دمر بخوابند.

جوجه های پرورش یافته توسط شترمرغ های دایه، رفتارهای غیرعادی مثل خوردن چوب از خود نشان نمی دهند. از جمله رفتارهای ناشی از خوراک دادن غلط جوجه ها و واکنش در برابر عوامل محیطی خاص که عمدتاً شرایط زیر حد مطلوب پرورش است، می توان به نوک زدن به پنجه و سر و نیز پرکندن با منقار اشاره کرد.

طبق بررسی انجام شده جوجه ها به محرک سبز 10 برابر بیش از محرک سفید نوک می زنند. مدفوع خواری هم در حالت وحش و هم در اسارت در جوجه ها مشاهده شده است

 

تغذیه :

از یک روزگی تا سه ماهگی:

جوجه شترمرغ می تواند از باقیمانده کیسه زرده برای مدت 7 تا 10 روز ابتدای زندگی اش تغذیه کند.اطمینان از اینکه جوجه شترمرغ ها آب مصرف می کنند، اهمیت دارد. در غیر اینصورت ممکن است نیاز به افزایش شدت نور یا تغییر درجه حرارت سالن باشد.

توصیه می شود که خوراک مصرفی جوجه ها در ابتدا به شکل خرد شده باشد و اگر از روش پرورش روی کف سالن استفاده می شود، طی هفته اول خوراک روی روزنامه یا کارتن های تخم مرغ ریخته شده و پس از آن می توان دانخوریها را وارد سالن کرد.

برای جلوگیری از اشکالات پا و اختلالات اسکلتی باید رشد اولیه شترمرغ ها کنترل شود. محدود کردن مقدار انرژی خوراک بین 9 و 10 مگا ژول انرژی متابولیسمی در کیلوگرم معمولاً برای کنترل رشد کافی است.

با وجودیکه شترمرغ ها توانایی هضم الیاف بیشتری نسبت به سایر پرندگان اهلی دارند ( به دلیل تخمیر در روده بزرگ ) ولی تنها پس از رسیدن به سن معینی توانایی انجام این کار را بدست می آورند. لذا بهتر است طی چند هفته اول زندگی جوجه ها جیره هایی با بیش از 5% الیاف خام به آنها داده نشود. ضمناً توانایی جوجه ها برای هضم چربی در اوایل زندگی کاملاً پایین است. از اینرو نباید بیش از 5% چربی به آنها داده شود.

 

از 3 ماهگی تا یکسالگی:

احتیاجات تغذیه ای پرندگان با افزایش سن آنها تغییر می کند. لذا انرژی و الیاف خام افزایش و مقدار پروتئین خوراک کاهش می یابد. باید الیاف جیره را در چهار تا پنج ماهگی به حدود 11-10 درصد افزایش داد. ضریب انرژی زایی خوراک باید به حدود 5/10 –10 مگا ژول انرژی متابولیسمی بر کیلوگرم افزایش یابد. مقدار پروتئین خام نیز باید به تدریج به حدود 20-18 درصد کاهش یابد. تعادل بین غلظت های کلسیم و فسفر قابل دسترس باید به نسبت 1: 2 – 8/1 حفظ شود. همچنین خوراک دادن باید به صورت آزاد انجام شود.

 

دوره پرواری:

چنانچه شترمرغ ها فقط برای گوشت و چرم پرورش یابند، می توان نرها را جداگانه پرورش داد زیرا آنها سریعتر رشد کرده، نیاز به جیره های با پروتئین بالاتر داشته و به عنوان تبدیل کننده های خوراک برای یک دوره طولانی تر نسبت به ماده ها از کارایی بیشتری برخوردارند. ضریب تبدیل ماده ها زودتر خراب شده و لذا مجبورند در وزن پایین تری نسبت به ماده ها روانه بازار شوند.

 

از یکسالگی تا تولید مثل:

نگهداری شترمرغ ها در شرایط ایده آل بسیار مهم است. چاقی یکی از مشکلات عمده ای است که در محدوده سن یکسالگی و شروع تولید مثل بوجود می آید. همچنین گرسنگی کشیدن یا تغذیه کمتر از حد لازم، بلوغ جنسی را به تاخیر انداخته و منجر به عملکرد ضعیف در طول تولید مثل می شود. ترکیبی از روشهای محدودیت های کمی و کیفی خوراک مناسب‌ترین روش می باشد. جیره ای متعادل با ویتامینها و مواد معدنی لازم که ضمنا پروتئین و انرژی آن در سطح پایینی باشد قابل قبول است. الیاف جیره می تواند تا 15% افزایش یابد. به شترمرغ ها باید روزانه 5/1 کیلوگرم جیره داد. در هوای سرد دادن تغذیه با یک منبع غنی پرانرژی ( مانند دانه سویای پرچرب ) توصیه می شود.

 

فصل تولید مثل:

از سن 18 ماهگی باید به شترمرغ ها جیره مولد داده شود که باید دارای انرژی و پروتئین سطح بالا یی بوده و از لحاظ الیاف در سطح پایینی قرار داشته باشد. گرچه مقداری از الیاف جیره می تواند توسط شترمرغ به انرژی تبدیل شود ولی آنها طی فصل تولید مثل نیازمند منبع سهل الوصول تری از انرژی می باشند. بعلاوه 20% تخم شترمرغ را پوسته تشکیل می دهد که کلسیم جزء اصلی آن است. در نتیجه ضروری است که سطوح کلسیم وفسفر قابل دسترس در شروع تولید مثل یا در 18 ماهگی افزایش داده شوند. در غیر این صورت تخم گذاری با مانع روبرو شده یا تولید تخم، نطفه‌داری و میزان جوجه درآوری آن کاهش می یابند و نیز اشکالاتی در تشکیل پوسته تخم ایجاد شده و یا تخم های بدون پوسته تولید می شوند.

 

تولید مثل:

شترمرغ وحشی در 4 تا 5 سالگی از نظرجنسی بالغ شده در حالیکه شترمرغ اهلی در2 تا 3 سالگی و ماده نیز کمی زودتر از نر بالغ می شود. بعضی شترمرغ های اهلی ممکن است اولین فصل تولید مثل خود را در 18 ماهگی شروع کنند.

شترمرغ های نر هنگام بلوغ پرو بال سیاه و سفید دارند. ماده ها و شترمرغ های نابالغ دارای پرو بال قهوه ای مایل به خاکستری تیره می باشند. جنسیت نرو ماده را حدود هفت تا هشت ماهگی می توان هنگام دفع ادرار یا مدفوع تعیین کرد زیرا آلت در این مواقع بیرون می آید. بر خلاف سایر پرندگان، شترمرغ نر دارای آلت است و دفع ادرار و مدفوع از هم جداست. تفاوت کامل بین دو جنس حدود دوسالگی حاصل می شود. نر فرآیند لانه سازی را قبل از جفت گیری شروع می کند. لانه می تواند در هر کجای چراگاه تولید مثلی واقع شود. مزرعه دار برای پوشاندن لانه می تواند یک سایبان با سقف شیب دار بسازد. این سایبان باید ابعادی حدود 3× 3 متر با ارتفاع 3 متر بوده و دو انتهای آن به سمت شمال و جنوب باز باشد. با این وجود بعضی شترمرغ ها ممکن است آنرا نپذیرفته و در عوض لانه های ساده خود را ترجیح دهند.

 

رفتار جفت گیری:

نرها می توانند با چند ماده جفت گیری کنند. شترمرغ های اهلی به صورب جفتی یا سه تایی ( تریو ) برای تولید مثل نگهداری می شوند.

 

تخمگذاری:

ماده مدت کوتاهی پس از جفتگیری تخمگذاری را شروع می کند. اولین تخم بارور تقریباً 10 تا 14 روز پس از اولین جفت گیری گذاشته می شود. از آن پس و تقریباً بدون استثناء تخمها یک روز در میان بصورت کلاچ های 20 تا 24 تایی تولید می شوند. بین دو کلاچ یک وقفه 7 تا 10 روزه وجود دارد. ماده های پرتولید، در طول فصل تولید مثل بین 80 تا 100 تخم می گذارند.

 

شترمرغ:

شترمرغ بزرگترین تخم را در میان پرندگان تولید می کند ولی تخم آن نسبت به جثه اش کوچکترین تخمهاست. به طور متوسط تخم شترمرغ 19-17 سانتیمتر پهنا و تا 1900 گرم وزن دارد.

 

نسبت نر به ماده:

گرچه نسبت نر به ماده ( 1:1 ) در ابتدا برای کسب بالاترین میزان باروری ایده آل بنظر می رسد ولی به لحاظ سازگاری ممکن است نشانه ای ازوجود مشکل باشد. وجود جفت های ناسازگار مشکلی است که گاهی اوقات هنگامی که به شترمرغ ها اجازه داده می شود جفتشان را انتخاب کنند رخ می دهد. با این وجود، از آنجا که اینگونه انتخاب طبیعی جفتها به طور معمول در مزارع تجاری ممکن نیست، تولید کننده باید نسبت به عملکرد و سازگاری آنها به حد کافی دقت نماید. نسبتهای نر به ماده از 1:2 تا 1:4 به لحاظ باروری مناسب است. نسبت بیشتر از 1:4 به این علت که نر ممکن است توانایی جفت گیری با تمام ماده ها را نداشته باشد تولید تخم های غیربارور را افزایش می دهد.

 

جوجه کشی:

تخمهای جوجه کشی اغلب برای مدتی قبل از جوجه کشی جمع آوری و نگهداری می شوند. این روشی معمول در مزارع است تا تخمها به تعداد کافی برای پرکردن دستگاه برسند. حمل دستی ناملایم تخم های جوجه کشی می تواند ساختار ظریف داخلی آنها را به هم زده و باعث عدم تبدیل آن به جنین گردد.

 

  اصول جمع آوری تخم ها:

- از ظروف تمیز( معمولاً جعبه های مخصوص فوم دار) برای جمع آوری استفاده می شود. - از پاک کردن تخم ها با پارچه مرطوب پرهیز شده زیرا این کار سریعترین راه برای آلوده شده آنهاست. از کاغذ سمباده نازک و خشک برای پاک کردن لکه های بزرگ کثافات استفاده می شود. - هنگام شستشوی تخمها بدقت دستورالعمل مربوط به غلظت ماده ضدعفونی رعایت شود. - استفاده از نور ماوراء بنفش ( در دامنه 300-200 نانومتر) به عنوان یک روش میکروب‌کشی موثر توصیه می شود. - باید تخمها را به تدریج قبل از بسته بندی برای ذخیره سازی خنک نمود.

 

مدت زمان ذخیره سازی تخمها:

زمان ذخیره سازی (روز) درجه حرارت (سانتیگراد)

رطوبت نسبی (درصد)

3-1 18

80-75

7-4 16

80-75

بیش از 7 15

80-75

درجه حرارت:

در دستگاههای جوجه کشی که هوا با مکش بیرون کشیده می شود با توزیع حرارت یکسان پیرامون تخمها، درجه حرارت بهینه بوضوح نزدیک مرکز دستگاه بین 9/35 و5/36 درجه سانتیگراد می باشد. در این محدوده حرارتی جنین به طور صحیح نمو خواهد کرد. هنگامی که جنین شروع به تولید گرما می نماید درجه حرارت را می توان 7/0 درجه سانتیگراد کاهش داد ( تقریباً 4 روز قبل از تفریخ ). برای مدت طولانی به واسطه شباهت با شرایط جوجه کشی طبیعی اینطور فرض می شد که نتایج جوجه کشی مصنوعی خوب به وجود یک گرادیان درجه حرارت که از سطح افقی به سطح زیرین تخمها افزایش می یابد بستگی دارد. برای مدتی این ایده اثر زیادی بر طراحی ماشین های جوجه کشی با هوای ساکن داشت اما به واسطه عملکرد ماشین های جوجه کشی با مکش هوا نشان داده شد که این موضوع پایه و اساس محکمی ندارد. رطوبت در طول جوجه کشی:

رطوبت برای نمو جنین بطور صحیح و تبدیل آن به جوجه ای به اندازه طبیعی از اهمیت زیادی برخوردار است. برای وقوع این امر، آب تخم به میزان معین باید تبخیر شود( 13 تا 15 درصد وزن تخم تا روز 38 جوجه کشی ) . یک تخم با وزن 1500 گرم در روز صفر باید بطور متوسط تا روز 38 جوجه کشی 210 گرم وزن را از دست بدهد ( 7/38 گرم در هفته ). برای کنترل نسبی تبخیر از تخم مقدار رطوبت در هوای پیرامون تخم باید کنترل شود زیرا تعیین کننده میزان تبخیر از تخم می باشد. معمولاً درصد تفریخ بالا در شترمرغ با رطوبت نسبی 25-15 درصد در 36 درجه سانتیگراد به دست می آید. تهویه:

تهویه و جابجایی ضعیف هوا در داخل ماشین جوجه کشی ممکن است منجر به توزیع نابرابر حرارت ، رطوبت و یک سطح کُشنده دی اکسید کربن و میزان ناکافی اکسیژن همراه با جوجه درآوری پایین شود. نمو جنین بطور عادی با سطح اکسیژن تا 18 درصد سازگار است. غلظت بالای دی اکسید کربن درون ماشین جوجه کشی صدمه زیادی به جوجه درآوری می زند. 

 

وضعیت تخم و چرخش آن:

در شرایط جوجه کشی مصنوعی باید طوری نگهداری شوند که انتهای بزرگ به سمت بالا باشد. چرخش دستی سه بار در روز انجام شود( و در صورت امکان به دفعات بیشتر، اما همیشه دفعات چرخش باید اعداد فرد باشند مثلاً 5 ، 7 ، 9 و غیره) یا اگر چرخش بصورت مکانیکی انجام می گیرد هر یک تا دو ساعت یکبار چرخانده شود. چرخش تخم باید در روز 38 جوجه کشی متوقف شود سپس تخم ها به سینی های تفریخ منتقل می شوند.

 

تفریخ:

معمولاً در روز 38 جوجه کشی به دستگاه تفریخ منتقل می شوند. جوجه طی 24 ساعت آخر جوجه کشی کیسه زرده را جذب می کند که این کیسه به عنوان یک ذخیره غذا پس از تفریخ برای چند روز اول زندگی عمل می کند. فرایند تفریخ هنگامی آغاز می شود که جوجه به وسیله عمل انعکاس سرش را تکان می دهد، راهش را از طریق آلانتویز باز کرده و برای اولین بار شروع به تنفس ریوی می نماید. این فرایند، شکستن پوسته از داخل نامیده می شود و منقار جوجه را می توان با عمل کندلینگ درون اتاقک هوایی مشاهده نمود. اولین گام در شکستن تخم به عنوان شکستن پوسته خارجی شناخته می شود. در این موقع رطوبت باید 3 تا 5 درصد افزایش یابد تا اینکه جوجه بتواند به سادگی داخل تخم بچرخد. جوجه های تفریخ شده باید قبل از خروج از دستگاه تفریخ تا خشک شدن کامل داخل آن باقی بمانند که برای این منظور معمولاً 24 ساعت کافی خواهد بود.

 

کشتار و فراوری محصولات :

یکی از مهمترین بخش های پرورش صنعتی شترمرغ کشتارگاه است. کشتارگاه شترمرغ باید با استانداردهای سطح بالا ساخته شود و با دقیق ترین مقدرات بهداشتی اداره شود. این کار نه تنها عملکرد آنرا بالاتر خواهد برد بلکه تعداد و محدوده بازارهای قابل دسترس را برای صاحب کشتارگاه افزایش می دهد. کشتارگاه شامل محل نگهداری شترمرغ زنده، محل های مجزا برای کشتار، پرکنی، پوست کنی، خارج کردن امحاء و احشاء، جدا کردن گوشت از استخوان، خنک کردن، بسته بندی، انجماد و ارسال گوشت می باشد. شترمرغ ها بسته به مدیریت و سرعت رشد بین 10 و 14 ماهگی برای کشتار آماده اند. پس از مراحل ذبح شترمرغ، لاشه در درجه حرارت 1 درجه سانتیگراد در چیلر سرد می شود. طول مدت سرد کردن از چند ساعت تا 24 ساعت متغیر است. استخوان جدا شده و گوشت به قطعات مختلف درجه بندی می شود. گوشت معمولاً در خلاء و در بسته های 2 کیلوگرمی بسته بندی شده و یا به صورت تازه به بازار ارسال شود یا اینکه به یک سردخانه برای نگهداری در دمای 20- درجه سانتیگراد منتقل می شود.

 

عمل آوری پوست :

دلیل اصلی برای عمل آوری پوست حفظ ساختار ظریف آن است تا بتوان قبل از دباغی پوست را با حفظ حالت طبیعی نگهداری نمود. نمک سود کردن مرطوب یک روش عمل آوری است.

 

درجه بندی :

چند درجه در ارزیابی پوست های نمک سود در نظر گرفته می شوند. این درجات معمولاً بین 4 تا 5 متغیراند که آخرین درجه شامل حذفی‌هاست. با ارزش ترین پوست ها( درجه 1 ) کیفیت ممتازی دارند وشامل پوست هایی اند که تازه بوده، به خوبی عمل آوری شده، دارای اندازه ای کامل و خطوط برش درستی می باشند. آنها هیچ آثاری از گوشت، چربی یا لخته های خون ( روی سطح زیرین ) نداشته و فاقد هرگونه فولیکولهای پرصدمه دیده، بریدگی، سوراخ و یا هرگونه نواقص دیگر می باشند. سپس بر حسب تعداد و وضعیت نواقص، پوست ها از درجه 2 تا حذفی درجه‌ بندی می‌شوند.

 

گوشت :

شترمرغ ها گوشت قرمزی تولید می کنند که از لحاظ مزه و بافت( بسته به سن کشتار ) شبیه به گوشت گوساله و گاو است. پروتئین این گوشت بالاست ولی چربی آن در سطح پائینی قرار دارد.

ارزش تغذیه ای گوشت شتر مرغ

در هر صد گرم گوشت مرغ  و گاو 

شتر مرغ

چربی 3.6 گرم 16.3 گرم

2 گرم

کلسترول 85 میلیگرم 84 میلیگرم

58 میلیگرم

انرژی185 کیلوکالری 256 کیلوکالری

114 کیلوکالری

پروتئین 21.4 گرم 20 گرم

21.9 گرم

کلسیم 13 میلیگرم 9 میلیگرم

5.2 میلیگرم

 

بررسی ها کاملاً نشان می دهند که گوشت شترمرغ از نقطه نظر سلامت بسیار بهتر از سایر انواع گوشت است زیرا محتوی مقدار خیلی کمتری چربی و کلسترول می باشد. یک جنبه خاص گوشت شترمرغ بالا بودن پروتئین و پائین بودن چربی آن است. این ویژگی آن را برای فرآوری بیشتر به محصولات گوشتی خواه به تنهایی یا در ترکیب با سایر انواع گوشت بسیار مناسب می سازد. گوشت شترمرغ در حال حاضر به اشکال مختلفی به بازار عرضه می شود از جمله: پاته ، بیکن ، پاستارمی ، فرانکفورتر ، همبرگر، دودی ،سرخ شده ، تکه های گوشت تازه و استیک.

 

بیماری ها :

علاوه بر داشتن امکانات خوب و بکارگیری مدیریت مناسب، باید یک برنامه پیشگیری از بیماری مورد توجه قرار گیرد. این برنامه می تواند از مزرعه ای به مزرعه دیگر تغییر کند که بستگی به عواملی مانند مسائل اقتصادی و خطرات ناشی از بیماری دارد. این برنامه شامل واکسیناسیون های مختلف، تشخیص انگلهای خارجی و داخلی، شناسایی بیماریها، کنترل غذا و رشد، بالا بردن ایمنی زیستی و غیره است. ایمنی زیستی ارزان ترین راه پیشگیری بیماریها بوده و شامل کنترل حرکات ( هم پرنده ها و هم حیوانات دیگر ) وسالم سازی است.

الف : تنفسی

1 - آنفولانزای مرغی

2 - بیماری های تنفسی قارچی و میکروبی

3 - مایکو پلاسما

ب : عوارض معدی روده ای

1 - ورم معده قارچی

2 - لیبیو استرونژیلوس

3 - لیبیو استرونژیلوس

4 - گرفتگی

5 - آنتریت ویروسی

6 - آنتریت ویروسی

7 - آنتریت انگلی مرغ ها

ج : عوارضعصبی- عضلانی - اسکلتی :

1 - بیماری نیوکاسل

2 - آنسفالوپاتی

3 - بوتولیسم

4 - مسمومیت

5 - بدشکلی های پا

6 - شکستگی ها

7 - بیماری عضله

8 - هیپوگلاسمی

د : سایر بیماری ها :

1 - بیماریهای پوستی

2 - هپاتیت

3 - سندرم جوجه پژمرده

 

عوامل اقتصادی پرورش شترمرغ:

در سالهای اخیر توجه زیادی به پرورش شترمرغ شده است. نظر به اینکه عوامل اقتصادی یکی از ارکان هر حرفه ای را تشکیل می دهند. این حرفه نیز مستثنی نبوده و باید هزینه ها و درآمدها جهت برآورد اقتصادی ارزیابی شوند. همانند پرورش دامهای دیگر در اینجا نیز زمین یکی از محدودیت ها به حساب می آید. ولی در مقایسه با سایر دامها، پرورش شترمرغ به زمین کمتری نیاز دارد.

در روشهای بسته پرورش شترمرغ، برای هر 3 قطعه ( 1 نر و 2 ماده ، یک تریو ) تنها به 1/0 هکتار زمین نیاز است. هزینه ها: هزینه هایی که باید به حساب آیند شامل هزینه های ثابت ( ساختمانها و تجهیزات ) و هزینه های جاری مانند ( خوراک، کارگر، تعمیرات، سوخت و ملزومات دامپزشکی ) می‌باشند. برای تداوم و موفقیت پروژه، هزینه های جاری و بخشی از هزینه های ثابت باید بوسیله فروش هرسال یا هرسری جوجه یا تخم پوشش داده شوند . سود ناخالص به صورت تفاوت بین درآمدهای حاصل از فروش محصولات شترمرغ و سرشکنی روی هزینه های جاری محاسبه می شود، در حالیکه سود خالص تفاوت بین درآمد حاصل از فروش ها و جمع دو هزینه متغیر و ثابت است. هزینه استهلاک برای ساختمانها در 10 سال و برای تجهیزات در 6 سال محاسبه می شود. یا اینکه می توان برا ی هر دو مورد 8 سال در نظر گرفت. در نتیجه هزینه استهلاک به هزینه های جاری برای هرشترمرغ، ضافه می شود. برای پروژه های شترمرغ تفکیک هزینه های زیر تنها به عنوان یک راهنمای تقریبی مورد استفاده قرار می گیرد.

 

هزینه های ثابت:

- هزینه خرید شترمرغ ها (از جمله مولدهای تثبیت شده ( 3 یا 4 ساله ) )

- هزینه ساختمانها

- تولید مثل و پرورش برای شترمرغ بالغ

- جوجه کشی برای هر تخم

- هزینه تجهیزات

- هواکشها، مادرهای مصنوعی، نور و غیره برای هر شترمرغ بالغ

- تجهیزات جوجه کشی و تفریخ برای هر تخم

- هزینه حصار کشی ( 140 متر حصارکشی برای هر شترمرغ )

- هزینه تاسیسات کشتار

- کشتار کامل همراه سرد کردن، انجماد و بسته بندی برای سرانه ظرفیت ( حداقل ظرفیت توصیه شده 50 قطعه در روز )

- هزینه های ثابت متفرقه برای شترمرغ بالغ

 

هزینه های جاری:

- هزینه خوراک : بالغین ( 7/3 کیلوگرم در روز برای هرشترمرغ ) ( در سال ) شترمرغ های جوان ( 300 کیلوگرم مصرف خوراک تا یکسالگی )

- هزینه کارگرـ کارگر غیر ماهر درسال

- برق

- مخارج دامپزشکی و درمانها

- هزینه های جاری هرشترمرغ بالغ درسال

- بیمه شترمرغ های بالغ ( پوشش تمام خطرات ) 12 درصد برای هرشتر مرغ درسال

 

درآمدها:

درآمدها یا فروش هایی که از پرورش شترمرغ حاصل می شوند بسته به اندازه و محل پروژه و بازاریابی آن فرق می کند. برمبنای تحقیقات بازاریابی بین المللی، تفکیکی از تمام فروش های ممکن در پروژه های پرورش شترمرغ به شرح ذیل است:

- فروش تخم شترمرغ

- تخم های قابل جوجه کشی

- پوسته های خالی تخم

- فروش شترمرغ زنده

- جوجه های یک روزه

- جوجه های 3 ماهه

- جوجه های 6 ماهه

- شترمرغ های یک ساله

فروش محصولات شترمرغ : گوشت ( کیلوگرم ) ، پوست ( تخته ) ، پر ( کیلوگرم )

عوامل بسیاری برمیزان سودآوری ( بازگشت پول ) پروژه های شترمرغ تاثیر می گذارند. ولی به هرحال، بازده تولید جزء اصلی موفقیت یک پروژه می باشد.

 

بازاریابی:

ایجاد مزرعه شتر مرغ آسان است. سود آور ساختن سرمایه گذاری به ارزیابی چگونگی بازار یابی فرآورده های حاصله از شتر مرغ نیاز دارد

 

پرنده های زنده:

برخی ممکن است به قصد فروش پرنده زنده به پرورش اقدام کنند. اگر چه این امر به برگشت سرمایه در کوتاه مدت کمک کرده و بسته به کشور محل پرورش میتواند در آمد بالای را به همراه داشته باشد , اما باید اتفاقاتی را که در صورت اشباع شدن بازار پرنده زنده ونبود تقاضای بیشتر برای پرنده زنده رخ می دهد, مد نظر نظر داشته باشید باید بررسی کنید که چه کسی وبه چه قیمتی خریدار پرنده ها است. این مرحله تجاری شدن است .

 

تجهیزات کشتار:

زمانی که هیچ خریداری برای پرنده های آماده کشتار وجود ندارد, ممکن است لازم باشد کشتار وبازار یابی محصول را خودتان انجام دهید . لازم است که از نزدیک ترین کشتارگاه وهزینه کشتار اطلاع داشته واگر واحدتان به حد کافی بزرگ باشد چنین تجهیزاتی را خود راه اندازی کنید. در آفریقای جنوبی, اغلب کشاورزان صاحب چنین تجهیزاتی بوده وبر مبنای سهمیه بندی فعالیت می کنند. هر کس با خرید سهمیه, حق کشتار پرنده را خواهد داشت لازم است بدانید که آیا کشتارگاه مورد تایید اتحادیه اروپا است یا خیر؟. در این حال بازار پر رونق اروپا , جایی که بالاترین تقاضا برای گوشت شترمرغ را دارد, به رویتان گشوده خواهد شد. کار دسته جمعی با دیگر مزرعه داران و احتمالا تشکیل تعاونی برای رسیدن به بازارهای بزرگ تر مفید است.

 

بازار یابی فراورده های گوشتی:

مشکل گوشت این است که در حالت تازه یک فرآورده فاسد شدنی است. گوشت شترمرغ باید هر چه سریعتر به فروش برسد و درصورتی که در خلا بسته بندی شود دوره نگهداری آن 21 روز است. در صورت انجماد گوشت را تا یک سال می توان نگهداری کرد.

 

بازار یابی پوست شترمرغ:

پوست ها باید در درجه حرارت 4تا 10 درجه سانتی گراد نگهداری شده وهیچ گاه منجمد نشوند. تقاضای بازار برای پوست پاهای بزرگ از قسمت زانو تا نوک پا است. اکثر تعاونی ها با دباغی پوست وفروش آن درآمد بیشتری کسب می کنند.

 

بازاریابی پر شترمرغ:

پتانسیل پنهانی برای بازاریابی پر شترمرغ وجود دارد. همچنان که راز های تمیز کردن ورنگ آمیزی پرهای شترمرغ آشکار نشده است. از پرهای شترمرغ می توان برای انواع مختلف تزئین نظیر تزئینات گیاهی, طراحی داخلی, لباس های محلی وکلاه استفاده کرد یا آن را به محصولاتی نظیر بوآ وجاروی پر تبدیل کرد. پر شترمرغ خاصیت آنتی استاتیک دارد که آن را برای صنعت نقاشی اتومبیل ایده آل می سازد آما کمتر کسی به چنین بازاری راه پیدا می کند. همچنین انواع مختلفی از پر وجود دارد. بهترین نوع, پرهای سفید طویل نر است اما برای سایر پرها نظیر پر دم تقاضا وجود دارد. شاید این منبع درآمدی نباشد که در براورد فروش اولیه روی آن حساب باز کنید , باید محلی برای فروش پر در نظر داشته باشید.

 

بازار یابی پوست تخم شترمرغ:

در روز 14 تخم ها را از نظر باروری امتحان کنید تخم های غیر بارورحذف می شوند می توان محتویات این تخم ها را با ایجاد یک سوراخ کوچک در انتهایشان خالی کرد وداخل آن را ضد عفونی کرد. این پوسته های خالی تمیز وسفید رنگ نیز دارای ارزش هستند. جالب است که بسیاری از مردم آن ها را صرفا به عنوان وسیله تزیئنی در خانه نگهداری می کنند. برخی از افراد آن ها را رنگ آمیزی کرده وبه عنوان یاد بودهای مزرعه به فروش می رسانند. همچنین برخی از مردم از کنده کاری بر روی تخم ها وسایلی نظیر لوازم زینتی, لامپ یا ظرف های ساده می سازند. همچنین بهتر است در ابتدا بر روی این منبع از درآمد حساب نکنید اما باید بدانید که فراورده قابل فروش دارید.

 

روغن شتر مرغ:

در3000 سال قبل در فرهنگ های مصری, رومی وآفریقایی از روغن شتر مرغ به عنوان یک ماده آرایشی ونیز برای درمان درد و روماتیسم استفاده می شد. مستندات تارخی راجع به روغن شترمرغ به زمان های خیلی قدیم یعنی قرن اول پس از میلاد بر میگردد وبه استفاده گسترده از روغن برای درمان زخم, سوختگی ها, ناراحتی های پوستی, خسکی پوست ومو وبسیاری موارد دیگراشاره می کند. پلینی فیلسوف رومی قرن اول پس از میلاد مطالب زیادی درباره فواید استفاده از روغن شترمرغ گفته است. امروزه ما میدانیم که روغن شترمرغ حاوی اسیدهای چرب ضروری امگا6وامگا9است. اسید های چرب ضروری به حفظ سلات غشاهای سلول کمک کرده, استفاده از مواد مغذی را بهبود می بخشد ومتابولیسم سلولی را موجب شده وکنترل میکند. آن ها مواد خامی را که به کنترل فشار خون, لخته شدن آن, آماس, درجه حرارت بدن وسایر اعمال بدن کمک می کنند فراهم می نمایند. امگا6 وامگا9 هر دو مرطوب کننده وحالت دهنده پوست هستند.

 

توصیه هایی برای ورود به پرورش شتر مرغ

در تمام دنیا مثل ایران گرفتن مجوز احداث مزرعه آسان نیست. در برخی کشورها، نظیر آلمان باید پرورش‌دهنده دوره‌ای را در زمینه پرورش شترمرغ گذرانده باشد، ولی در اینجا گرفتن مجوز پرورش شترمرغ سخت نیست، چون پرورش شترمرغ مثل دیگر فعالیت‌های مزرعه‌ای تلقی می‌شود.

با این حال برای این‌که بدانید گرفتن چه نوع مجوزهایی برای احداث مزرعه شترمرغ لازم است، باید با مراکز مرتبط از جمله معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی، سازمان دامپزشکی یا معاونت‌های امور دام بخش طیور غیرمرسوم و سازمان‌های مرتبط با پرورش شترمرغ منطقه مشورت کنید. در ضمن با کسی که د ر منطقه شما پرورش شترمرغ دارد نیز صحبت کنید، آنها منبع با ارزشی برای کمک هستند.

 

زمینی برای دویدن

شما در گام نخست برای پرورش شترمرغ نیاز به زمین دارید. پس از آن باید بیندیشید که چگونه می‌خواهید از زمین خود استفاده کنید. باید تصمیم بگیرید که چه مقدار زمین برای جفت‌ گیری، نگهداری جوجه‌ها، پرورش پرنده‌ها تا سن کشتار و تجهیزات جوجه‌کشی اختصاص دهید. باید بخشی از زمین را هم برای ساختمان‌های اداری، فروشگاه یا محل استراحت کارگران در نظر بگیرید.

گروه ‌بندی معمول شترمرغ‌ها به صورت دسته‌های سه‌ تایی یعنی یک نر و دو ماده است اما کارشناسان نگهداری جفتی یا سه ‌تایی را توصیه می‌کنند، چون کنترل عملکرد فردی هر پرنده امکان‌پذیر است.

به گفته محمدرضا زارع، یکی از کارشناسان این صنعت، فضای مورد نیاز برای پرورش دسته سه تایی 30 در 50 متر و در مجموع 1500 متر مربع است. البته این اندازه را بدون هیچ‌گونه مشکل جدی می‌توان به نصف تقلیل داد. هرچند گردشگاه‌های بزرگتر با مکان‌های دویدن وسیع، ‌مطلوب‌تر هستند، اما جوجه‌ها طی چهار هفته نخست زندگی، به فضای کمی نیاز دارند. فضای دو در ده متر برای بیست جوجه، کافی است، ولی جوجه‌ها سرعت رشد چشمگیری دارند، با رشد جوجه‌ها نیاز به فضای پرورشی به سرعت افزایش می‌یابد. در ضمن پرندگان در طول شبانه‌روز به آب نیاز دارند. این موضوع را باید در طراحی لانه‌ها در نظر داشته باشید که احتمالا تأمین آب، هزینه‌ای را به شما تحمیل خواهد کرد. در آب و هوای سرد، ممکن است نیاز به نصب آبگرمکن‌هایی باشد تا دمای آب را برای همه پرنده‌ها در 20 درجه سانتیگراد ثابت نگه دارد و صرفا یخ نزدن آب کافی نیست.

 

کارگران پرکار

برای نگهداری این پرندگان، جوجه‌ها و تخم‌های آنها، باید کارگرانی داشته باشید که ترجیحا کارشان را دوست داشته باشند و قصد فرار از کار به سرشان نزند. زیرا در طول روز، پرندگان به مراقبت و نظارت نیاز دارند. البته باید به هزینه کارگر یا کارگران مزرعه هم فکر کنید؛ هزینه‌ای که چندان پایین نیست، زیرا پرندگان بالغ یک بار در اوایل روز و یک بار در وسط یا پایان عصر باید تغذیه شوند. جوجه‌ها باید دست کم پنج بار در روز سرکشی شوند. وقتی هفته‌ای یک بار تخم‌گذاری اتفاق بیفتد، جوجه‌کشی روزانه می‌شود و هچینگ باید روزی دو بار بررسی شود.

 

پرورش شترمرغ تجربه ای سودآور

همه این کارها به نیروی کار انسانی نیاز دارد. عمل دیگری که نیاز شدیدی به نیروی کار دارد، تمیز کردن لانه جوجه‌هاست تا جوجه‌ها از خوردن مدفوع باز داشته شوند. به طور مشابه، چیدن تخم‌ها در انکوباتور و نظافت هچر به زمان زیادی نیاز دارد. برطرف کردن نواقص پیش از بروز مشکل موجب صرفه‌جویی در وقت و هزینه می‌شود. بهترین حالت این است که مولدها غیر از زمان خوراک دادن و جمع‌آوری تخم شترمرغ به حال خود رها شوند. انجام این کارها با یک شخص امکان‌پذیر است. ولی استفاده از دو یا چند نفر کار را آسان و استرس را کاهش می‌دهد.

 

پرهزینه‌ترین و کم‌هزینه‌ترین روش

به اعتقاد فعالان این صنعت، روش‌های مختلفی برای پرورش شترمرغ وجود دارد. از جمله این گزینه‌ها چرخه کامل، پرورش مولدها، تجهیزات جوجه‌کشی، پرواربندی جوجه‌ها و گروه‌های منطقه‌ای است. در بین این روش‌ها چرخه کامل پرهزینه ‌ترین و پرواربندی جوجه‌ها کم‌هزینه‌ ترین گزینه است. در چرخه کامل که شکل معمول پرورش است، شما مولدهایی دارید که تخم می‌ گذارند، انکوباسیون و جوجه‌کشی را انجام داده و سپس خودتان جوجه‌ها را تا رسیدن به سن کشتار پرورش می‌دهید. بهترین بخش این روش این است که خودتان مسئول هر بخش هستید، اما در پرواربندی شما جوجه‌ها را در سن خاصی خریده و تا زمان کشتار پرورش می‌دهید. این گزینه برای تازه‌کارها جالب است، اما آنها باید هنگام قرارداد خرید دوباره پرنده‌های کشتاری هشیار باشند، زیرا در بسیاری اوقات، دیده شده در این قراردادها به توافقات بیع متقابل عمل نشده است. در نتیجه در برخی موارد، پرنده‌ها روی دست مزرعه ‌دار مانده و خود باید برای آنها بازاریابی کند.

 

دستورالعمل و ضوابط فنی بهداشتی واحدهای پرورش و نگهداری شتر مرغ ( تاسیس و بهره برداری)

 

  شرکت بهبود صنعت آمادگی خود جهت تهیه طرح توجیهی طرح توجیهی پرورش شتر مرغ را اعلام می دارد

  هم اکنون سفارش طرح توجیهی پرورش شتر مرغ دهید

استفاده از کلیه مطالب این سایت برای عموم آزاد می باشد ، فقط در راستای حفظ زحمات تیم تولید محتوی ما خواهشمندیم در صورت برداشت از این محتوی لینک ما را درج نمایید. باسپاس